O'zbekiston respublikasi oliy va 0 ‘rta maxsus ta’lim vazirlig1 T. A. Otaqo‘ziyev, E. T. Otaqo‘ziyev bog‘lovchi

sekinlatgichlar, odatda, qotish vaqtida gipsning qisqarishiga olib
keladi, qattiq tuzilm ali sinchni erta hosil qiluvchi tezlatgichlar
csa, aksincha, gipsning kengayishiga sharoit yaratadi.
G ipsga q o'sh ilm a sifatida sekinlatgich va tezlatgichlardan
foydalanish tarkibiy qismlardan har birining xossalaridan foyda-
lanishga imkon beradi. Shunday qilib, q o‘shilm alam ing ta ’sir qilish
xususiyatini bilgan holda qotayotgan gipsnin g hajm iy defor-
35

---

m atsiyasi m iqdorini kerakli y o ‘nalishda m e ’yorga solib turish
m um kin.
G ipsning tishlashish tezligini kamaytirish va buyum lar m us-
tahkam ligini oshirish u ch u n Shasseven suv-gips xamiri haroratini
80°C dan yuqori issiqlikda saqlab turishni tavsiya etadi, bunda u
yarim gidrat bilan to'yingan va ikki gidratga nisbatan o ‘ta to ‘yingan
eritm ada harorat qancha yuqori bo'lsa, undagi gips shunchalik
u zo q vaqt kristallanm ay turishiga asoslangan. Yarim gidrat bilan
to ‘yingan eritm a haroratning pasayishi gipsning kristallanishini
tezlashtiradi. Shassevenning k o ‘rsatishicha, eritmada 80°C haro-
ratda ikki gidratning kristallanish tezligi 16°C haroratdagiga
n isb atan 30 m arta kam . 7 0 — 88°C d an yuqori haroratgacha
qizdirilgan gips aralashmasi bir necha soat davom ida harakatchan
b o £lib turaveradi (agar harorat kerakli rejimda saqlab turilsa).
B unda gips sovitilganda m ustahkam lik kam aym ay, norm al tish­
lashish kuzatiladi. Shasseven o'tkazgan tajribalaming natijalari
am aliy aham iyatga ega, chunki bunda qorilgan yoki qoliplovchi
agregatda turgan gipsning tishlashishini m a’lum vaqt kechiktirish
ham da ko'plab m iqdorda gips va gips-beton aralashmalari tayyor-