O'zbekiston respublikasi oliy va 0 ‘rta maxsus ta’lim vazirlig1 T. A. Otaqo‘ziyev, E. T. Otaqo‘ziyev bog‘lovchi

gidratatsiya jarayoni optim al sharoitlarda o'tishi kerak. Bunday
31

---

sharoitlar past kuchlanishlarda yetarli kattalikdagi yangi hosila
kristallchalari h osil b o'lish in i ta ’m inlaydi, ayni vaqtda kristal-
la n ish tu zilm a sin in g shakllan ishi va rivojlanishi ro ‘y beradi.
E .S to k lo s olib borgan tadqiqotlarning k o ‘rsatishicha, qotish
tarkibiy tuzilm alarining haqiqiy m ustahkam ligi, aytilganlardan
tashqari, birikuv yerlarida uzun kristallchalam ing b o g iiq lig i bilan
h a m b elgilan ad ik i, bu b o g ‘liq lik «shartli-koagu lyatsion» deb
ataladi. Bu b o g ‘liqliklar koagulyatsion bog'liqliklarga nisbatan
an ch a m ustahkam b o'lad i. U lar m aterial quriganda nam oyon
b o ‘ladi. Biroq m aterial nam langanda ularning m ustahkam ligi
koagulyatsiya kontaktlarining m ustahkam ligi darajasiga qadar
pasayadi, navbatdagi t o ‘liq qurishi natijasida m ustahkam lik yana
tiklanishi m um kin.
Shunday qilib, tarkibiy tuzilm aning m ustahkam ligi t o ‘yingan
eritm alardan iborat gidrat birikm alarining kristallanishi bilan
ta ’m inlanadi. A. A. Baykovning fikricha, yuqorida aytilganidek,
qotayotgan tizim m ustahkam ligi yangi hosila zarralarining qayta
kristallanishi hisobiga ortadi. M ayda kristallchalam ing aynan
kim yoviy va m odifikatsiya tarkibiga ega b o ‘lgan yirik kristal-
lchalarga nisbatan yuqori darajada em vchanligi qayta kristallanish
im k o n in i beradi. B u o'rin d a tarkibi bir xil bo 'lga n kristallar
yiriklashadi, vaholanki, kristallanish kristallar kim yoviy tarkibining
yoki tarkibiy tuzilishining o ‘zgarishiga bog'liq. Qayta kristallanish
term o d in a m ik jih atd a n m uqarrar jarayon dir, ch u n k i m ayda