O'zbekiston respublikasi oliy va 0 ‘rta maxsus ta’lim vazirlig1 T. A. Otaqo‘ziyev, E. T. Otaqo‘ziyev bog‘lovchi

K O H hosil b o ‘ladi. C a S 0 4 ishtirokida ishqorlar bilan reaksiyaga
kirishib N a 2S 0 4 va K2S 0 4 ni hosil qiladi. N atriy va kaliy ishqorlari
suvda C a(O H )2 ning konsentratsiyasini pasaytirib, bilvosita vujudga
keladigan kalsiy gidrosilikatlarning tarkibiga ta ’sir k o ‘rsatadi.
Odatda, sem ent xamirining suvli eritmasida ishqorlam ing um um iy
m iqdori 1% dan ortmaydi.
Sem en tn in g tishlashish m uddatlarini uzaytirish m aqsadida
klinkem i tuyayotganda portlandsem entga ikki m olekula suvli gips
q o‘shiladi. Tuyish paytida tegirmonda materialning harorati ancha
k o ‘tariladi, natijada ikki m olekula suvli gips yarim m olekula suvli
gips va eruvchan angidridga aylanadi. Bular suv ishtirokida tezlik
bilan ikki m olekula suvli gipsga aylanadi. Sem ent tarkibidagi gips
bilan birga suvda qorilganda klinker tarkibidagi alyum inat va
%alyumoferritlar bilan murakkab reaksiyalarga kirishib, yuqorida
aytib o ‘tilgan kom pleks birikmalarni hosil qiladi.
Portlandsem entning suv bilan reaksiyaga kirishuvi sem ent tar­
kibiga kiruvchi ayrim m inerallam ing va fazalarning gidratatsiyasi
ham da gidrolizidan boshlanadi. Birinchi navbatda suv bilan C 3A
reaksiyaga kirishib, um um iy tarkibli gidroalyuminatlar aralashmasini
(C 3A H 10 I2) so ‘ngra C4A F ning gidratini hosil qiladi. C 3S birmuncha
sust gidratlanadi va gidrolizlanadi. U suvni C a (O H )2 ga to ‘yintirib
boradi. B elit esa suv bilan o ‘ta sust reaksiyaga kirishadi. A yni bir
175

---

vaqtda murakkab ikkilam chi reaksiyalar ham ketadi. Ulardan
ayrim lari u ch sulfat shakldagi gidrosulfoalyum inat va gidrosulfo-
ferritlarni hosil qiladi. Bu birikm alam ing qattiq eritma holda hosil