O'zbekiston respublikasi oliy va 0 ‘rta maxsus ta’lim vazirlig1 T. A. Otaqo‘ziyev, E. T. Otaqo‘ziyev bog‘lovchi

m o le k u la suvli g ip s ajrala borgan sari u n in g kristallchalari
k o ‘payadi, bir-biri bilan chirmashib bitishib, boshlang‘ich aralash-
m aning tishlashishi va qotishi uchun im kon yaratadi. Tishlashish
boshlangandan so ‘ng qotayotgan gips tarkibiy tuzilishining buzilishi
uning m ustahkam ligini keskin pasaytirib yuboradi, shuning uchun
kristallar endi hosil b o ‘la boshlaganda tishlashishning dastlabki
bosqichida buzish m um kin.
K ey in ch a lik yarim m olek u la suvli g ip sn in g (sh u n in gd ek ,
boshqa b o g ‘lovchi m oddalarning) A. A. Baykov tom onidan ishlab
chiqilgan nazariyasi o'rtaga tashlandi. Bu nazariyaga binoan qotish
jarayon i u c h b o sq ich ga b o ‘lin ad i. B irin ch i b o sq ich d a suvda
yarimgidrat erib, uning to ‘yingan eritmasi hosil b o ‘ladi. Birinchi
b osq ich bilan deyarli bir vaqtda b oshlanuvchi ikkinchi bosqichda
suvning yarim m olekula suvli gips bilan o'zaro ta ’siri kechadi.
Bunda ikki m olekula suvli gips kolloid o ic h a m id a g i (0 ,2 m km
dan kichik) yuqori darajada disperslangan kristall zarralar tarzida
hosil b o ‘lib, ayni vaqtda aralashm aning tishlashishi ro‘y beradi.
U c h in c h i b osqichda ikki gidratning o ‘ta eruvchan m ayda
zarralari qayta kristallanib yana ham yirik kristallar hosil qiladi,
bu esa o ‘z navbatida tizim ning qotishin va uning m ustahkam ligi
ortishini ta ’m inlaydi.
So'nggi o ‘n yillar m obaynida b o g ‘lovch i m oddalar, xususan,
gipsli m oddalarning qotishiga oid yuqorida k o ‘rsatib o'tilgan asosiy
nazariyalar yana rivojlandi. C hunonchi, V.N.Juravlev, S.D .O koro-
kov, M .I.Strelkov, G .N .Siversev va boshqalar bog‘lovchi moddalar
qotishining kolloid-kim yoviy nazariyasini ishlab chiqishdi.