O'zbekiston respublikasi oliy va 0 ‘rta maxsus ta’lim vazirlig1 T. A. Otaqo‘ziyev, E. T. Otaqo‘ziyev bog‘lovchi

• 10 5, tem irniki D F e 2+—(5 ,7 — 14,2) -10'6, alyum iniyniki D A 1 3+-
(2 ,3 —7 ,1 )-1 F 6 va kremniyniki D S i4+- (4 ,7 — 15,8)-10'7cm 2/c .
K o ‘rsatib o ‘tilgan miqdorlarning o ‘zgarib turishiga N a , K,
Cr, P, F aralashmalari sababchidir. CaO donalarining 1450°C
haroratdagi eritmada erish tezligi (1 6 —8) -10 6; C 2S donalarining
erish tezligi esa (2 —3)-10'6 sm /s, ya ’ni CaO ning erish tezligi
C 2S ning erish tezligidan 3—4 marta k o ‘p. Biroq bu jarayonda
eritm ani mikrolikvatsiyaga olib keluvchi k o ‘plab N a va K ishtirok
etsa, C 2S ning erish tezligi keskin ortadi, hatto C 2S ning erish
tezligidan bir necha marta o ‘zib ketisjai m um kin.
O z m iqdorda fosfor, xrom va oltingugurt (0 ,1 —0,3% ) ham da
bariy, ftor, xlor, marganesning k o ‘proq m iqdori (l% dan ortiqroq)
m uayyan sharoitlarda klinker hosil b o ‘lish jarayoniga yaxshi ta’sir
k o ‘rsatadi. Klinker minerallari kristallarining nuqsonlari k o ‘proq:
tuzilm aning blokliligi — 0 ,1 —0,5 m km , dislokatsiyalar zichligi
(0 ,5 —5)X (108— 109) sm 2. Bunda alit kristallari maydaroq bloklardan
126

---

tashkil topadi va nuqsonlari ham k o ‘p bo'ladi. Aralashm alar
ishtirokidp, (qattiq eritmalarda) kristallarning nuqsonlari ortadi.
Sovish jarayonida C 3S, C 3A , C 2S parchalanishi m um kin,
parchalanishning qanday kechishi bir qancha om illarga b og‘liq:
sovish tez lig i, aralashm alarning turi va m iqdori, gaz a tm o -
sferasining xususiyati va boshqalar. Eritma shisha sifatida qotayotganda
hajm an kichrayadi. M g, F, Cr ish tirokid a esa kristallanish
jarayonining kechishi tufayli turli harorat. oraliqlarida belgini
o ‘zgartiruvchi deform atsiya kuzatiladi (1 35 0 — 1100°C haroratda