O‘zbеkistоn rеspublikаsi оliy

O‘quv rejaga muvofiq o‘zaro bog‘liq bo‘lgan fan nomi

Axborot xavfsizligi asoslari Algoritmlash va dasturlash asoslari Kompyuter tarmoqlari

O‘qitishning tashkiliy shakli	N – nazariy ta’lim; A – amaliy ta’lim; NA – birgalikda tashkil etiladigan nazariy va amaliy mashg‘ulotlar MX – maxsus xonalardagi mashg‘ulotlar
Dasturga qo‘yiladigan talab	Majburiy
O‘qitish tili	Guruhga tayinlangan dars tili asosida
Baholash tartibi	Joriy baholash tartibiga asoslanib
O‘quvchilarni bilim va ko‘nikmalarini baholash	Yozma, og‘zaki, savol-javob, munozara, test, amaliy topshiriq.

2. 
   O‘quv dasturi mazmuni
   

№	Mavzuning nomi	Mavzuning qisqacha mazmuni	Jami	O‘qitishing tashkiliy shakli	Mustaqil ta’lim
1.	Kriptografiyaning muxim masalalari va rivoji.	Axborotni himoyalashda kriptogra-fiyaning o‘rni. Asosiy tushunchalar. Kriptologiyaning fan sifatida shakl-lanishi.	2	N	1
2.	Kriptografik tizimlarga qo‘yiladigan talablar	Ma’lumotlarni muhofaza qilish qoidalarini buzuvchining maqsadi. Kerkxofs prinsipi	2	N	1
3.	Kriptografik tizimlarning nazariy va amaliy bardoshligi.	Kriptografik bardoshlilik. Shennon tamoilida kriptografik tizimlarning bardoshliligi	2	N	1
4.	Kriptografiyaning matematik asosi.	Modul arifmetikasi. Galua may-doni. Elliptik egri chiziqlar. Sonlar nazariyasi.	6	NA	3
5.	Kriptografik tizimlarning tavsifi. Klassik kriptotizimlar.	Shifrlash algoritmlari klassifikasi-yasi. O‘rniga qo‘yish shifrlari. O‘rin almashtirish shifrlari. Enigma krip-tomashinasi.	4	N	2
6.	Bir qiymatli o‘rniga qo‘yishga asoslangan shifrlar tahlili.	Sezar va boshqa bir qiymatli o‘rniga qo‘yish usullari kriptotahlili amalga oshiriladi.	4	NA	2
7.	Klassik shifrlarni dasturiy ko‘rinishda amalga oshirish.	Sezar va boshqa klassik shifrlarning dasturiy vositalari ishlab chiqiladi.	4	NA	2

8.	Simmetrik blokli shifrlash algoritmlari.	Blokli shifrlarni yaratish usullari. Blokli shifrlash rejimlari. Zamonaviy blokli shifrlash usullari. DES, AES, O‘z DSt 1105:2009, GOST R 28147-89, Camellia, IDEA, Blowfish	6	N	3
9.	OpenSSL kutubxonasidan foydalangan holda blokli shifrlar yordamida ma’lumotlarni shifrlash.	OpenSSL kutubxonasidan foydalanib DES va AES algoritmlari asosida ma’lumotlar shifrlanadi.	4	NA	2
10	Simmetrik uzluksiz shifrlash algoritmlari.	Oqimli shifrlash algoritmlarining umumiy mohiyati. Psevdotasodifiy sonlarni generasiyalash. Zamonaviy oqimli shifrlash usullari. A5/1, A5/2 shifrlash algoritmlari.	4	N	2
11	Ochiq kalitli kriptografik tizimlar.	Muammo turi bo‘yicha assimmetrik kriptotizimlar tasnifi. Katta sonni tub ko‘paytuvchilarga ajratish muammosiga asoslangan shifrlash usullari. RSA, El- Gamal algoritmi, elliptik egri chiziqqa asoslangan shifrlash algoritmlari. OpenSSL kutubxonasidan foydalangan holda ma’lumotlarni RSA, El-Gamal algoritmlari yordamida shifrlash.	12	NA	6
12	Faktorlash muammosini bartaraf etuvchi dasturiy vositani ishlab chiqish.	RSA algoritmidagi N parametrni ikki tub son shaklida ifodalovchi dasturiy vositani ishlab chiqish.	4	NA	2
13	Diskret logarifmlash muammosini bartaraf etuvchi dasturiy vositani ishlab chiqish.	El-Gamal algoritmidagi ochiq kalitdan shaxsiy kalitni topuvchm dasturiy vositani ishlab chiqish	4	NA	2
14	Xesh funksiyalar va ma’lumotni butunligini ta’minlash.	CRC tizimlar, Kalitli va kalitsiz xesh funksiyalar. Ma’lumotlar butunligini ta’minlash. MD5, SHA1 xesh funksiyalari. Xesh qiymatlarni kalitlarni to‘liq tanlash usuli bo‘yicha aniqlash.	10	NA	5
15	Ma’lumotlarni autentifikasiyalash kodlari.	Ma’lumotni butunligini ta’minlash usullarining xavfsizligi tahlili va ularning amalda foydalanilishi. NMAS tizimlari.	4	N	2
16	Elektron raqamli imzo algoritmlari	ERI algoritmlari. Modifikasiyalash. Rad etish. Soxtalashtirish. Niqob-lash. RSA, El- gamal va elliptik egri chiziqqa asoslangan	10	NA	5

		ERI algo-ritmlari. Ularning dasturiy ta’mi- notlari.
17	OpenSSL kutubxonasidan foydalanib ERI hosil qilish.	OpenSSL kutubxonasidan foyda-langan holda RSA, DSA, ECDSA algoritmlari asosida ERI hosil qilish.	10	NA	5
18	X.509 sertifikatini hosil qilish.	Open SSL kutubxonasidan foyda-langan holda X.509 sertifikatini hosil qilish.	4	NA	2
19	Kriptografik kalitlarni boshqarish tizimlari.	Kalitlarni boshqarish. Kalitlarning ochiq taqsimlanish algoritmi. Kalit-larning generasiyasi, kalitlarni taqsimlash, kalitni saqlash, umumiy kalit.	6	N	3
20	Tasodifiy sonlarni generasiyalash usullari va vositalari.	Tasodifiy qiymatlar. Kriptografik psevdotasodifiy sonlar generatori. Entropiya to‘plovchilar.	6	N	3
21	Psevdotasodifiy sonlar generatorini va uning dasturiy ta’minotini yaratish.	Turli uzunlikdagi psevdotasodifiy sonlarni hosil qiluvchi dasturiy vosita ishlab chiqiladi.	6	NA	3
22	Kalitlarni uzatish protokollari.	Diffi – Xelman kalitlarni ochiq taqsimlash protokoli. Nidxem-Shryoder protokoli.	8	N	4
23	Zamonaviy kriptografik protokollar	SSL/TLS, IPSec, SSH protokollari.	2	N	1
24	SSL/TLS oqimni skanerlash va tahlil qilish.	Turli tarmoq siniffer dasturlar yordamida tarmoq trafigini tahlili qilish.	4	NA	2
Jami:			120		60

3. 
   O‘quvchilarning bilim va ko‘nikmalarini baholash
   

O‘quv dasturi asosida o‘quvchilar tomonidan o‘zlashtirilgan bilim va ko‘nikmalar ichki nazorat bo‘yicha amaldagi tartib asosida baholanadi.
Baholash usullari yozma, og‘zaki savol-javob, test hamda amaliy topshiriqlardan iborat bo‘lib, ular o‘quv elementini o‘zlashtirish natijalarini aniqlashga imkon beradi. Nazorat savollari va topshiriqlar qo‘yilgan maqsadga muvofiq bo‘lishi lozim.

4. 
   Tavsiya etiladigan adabiyotlar ro‘yxati
   

1. 
   O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017 yil 7 fevraldagi PF-4947-son
   

«O‘zbekiston Respublikasini yanada rivojlantirish bo‘yicha Harakatlar strategiyasi to‘g‘risida» gi Farmoni.

2. 
   O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2007 yil 3 apreldagi PQ-614-son
   

«O‘zbekiston Respublikasida axborotni kriptografik muhofaza qilishni tashkil etish chora- tadbirlari to‘g‘risida»gi Qarori.

3. 
   Katz J., Lindell Y. Introduction to modern cryptography. – CRC press, 2014.
   
4. 
   Stamp M. Information security: principles and practice. – New York : Wiley, 2011. – T. 2.
   

5. 
   Akbarov D. E. “Axborot xavfsizligini ta’minlashning kriptografik usullari va ularning qo‘llanilishi” – Toshkent, 2008 – 394 bet.
   
6. 
   Aumasson J. P. Serious cryptography: a practical introduction to modern encryption. – No Starch Press, 2017.
   
7. 
   Akbarov D.Y., Xasanov P.F., Xasanov X.P., Axmedova O.P., Xolimtayeva
   

I.U. “Kriptografiyaning matematik asoslari” - Aloqachi, 2019 – 192 bet.