O’zbekiston respublikasi oliy ta’lim vazirligi

GISTOLOGIK PREPАRАTLАRNI TАYYoRLАSh TEXNIKАSI
Gistologik tekshirishlar uchun odatda biologik obʼektlardan vaqtinchalik va doimiy preparatlar tayyorlanadi. Doimiy preparatlarni tayyorlash bir qancha bosqichlardan iborat:
1) Materialni olish;
2) Fiksatsiya qilish;
3) Yuvish;
4) Suvsizlantirish-zichlashtirish;
5) Quyish;
6) Kesish;
7) Deparafinizatsiya;
8) Boʼyash;
9) Yoritish;
10) Yakunlash.

1.MATERIAL OLISH
Tekshirish uchun materialni kichik boʼlakchalar holida murdani yorish paytida yoki tirik xayvonlar va odamlardan biopsiya usuli bilan olinadi. Oʼquv preparatlarni tayyorlash uchun sut emizuvchi hayvonlar (itlar, mushuklar, kuyonlar, kalamushlar)dan olingan materiallardan foydalaniladi. Buning uchun xayvonlar ularning qontomiriga havo yuborish (emboliya) yoki soʼyish (dekapitatsiya) yoʼli bilan oʼldiriladn va shu zaxotiyoq organlaridan preparat tayyorlash uchun boʼlakchalar olinadi,
Oʼquv preparatlar uchun material olganda uning yangiligiga axamiyat berish zarur, chunki murda organlarida tezda qator oʼzgarishlar yuz beradi. Аgar materialni murdadan olishga toʼgʼri kelsa, odam oʼlgandan soʼng 2 soat vaqt ichida olish zarur. Biopsiya usuli koʼpincha diagnostika maqsadlarida qoʼllanadi, shuninguchun bu usul koʼproq klinikalarda va eksperimental laboratoriyalarda ishlatiladi.

1. 
   BB
   

2.FIKSATSIYA QILISH
Olingan materialni tezda fiksatsiya qilish zarur. Fiksatsiyadan maqsad toʼqimalarning hayotiy strukturasnni saqlab qolishdir. Fiksatsiyaning moxiyati xujayra sitoplazmasi oqsilini ivitishdan iborat. Bunda oqsilshshg chirishiga yul kuyilmagan boʼlinadi va, demak xujayra va toʼqimalarniig strukturasi saqlanib qoladi.
Fiksatsiya qilish shartlari: a) boʼlakchalarning kattaligi 1 sm3 dan oshmasligi kerak; b) boʼlakcha qanchalik kichik boʼlsa fiksatsiya shunchalik sifatli buladi; v) fiksatsiya sifatli boʼlishi uchun fiksatorning xajmi fiksatsiya qilinuvchi boʼlakcha xajmidan 100 baravar koʼp boʼlishi kerak; g) fiksatsiya qilish muddati fiksatorlarning xiliga qarab turlicha boʼladi.
Preparatni qaysi usulda boʼyash koʼzda tutilgan boʼlsa, shunga mos xolda fiksator tanlanadi. Fiksatorlar oddiy va murakkab boʼladi. Oddiy fiksatorga misol: 12% li formalin eritmasini tayyorlash uchun 100% li formalindan 12 sm3 olib, 88 sm3 suvga koʼshiladi.
Bunda fiksatsiya qilish mud¬dati kamida 24 soat va saqlash maqsadida bundan ham uzoq vaqt ushlab turish mumkin. Аgar boʼlakchani yillab forma¬lin suyuqligida saqlashga toʼgʼri kelsa, u xolda xar 3-4 oyda suyuqliqni almashtirib turish lozim. Shunda toʼqimalar tuzilishi keskin oʼzgarmay saqlanadi.
Xujayralarning nozik tuzilishi bu usulda fiksatsiya qilinganda yaxshi saklanmaydts. Murakkab fiksatorlarga misol qilib Karnua suyuqligini olish mumkin. Uning tarkibi: 100% spirt - 12 sm3, suvsizlantirilgan xloroform-6 sm3, muzlatilgan sirka kislotasi - 2 sm3. Bu fiksator koʼpgina gistoximiyaviy metodlar uchun qoʼllaniladi.



3.Yuvish.
Fiksatsiya tugagandan soʼng fiksator toʼkib tashlanadi, boʼlakchalar esa suvda yuviladi. Baʼzi fiksatorlardan soʼng (spirt, Karnua va boshqalar) toʼqimani yuvmasdan toʼgʼridan-toʼgʼri keyingi bosqich - suvsizlantirishga oʼtkaziladi.