O’zbekiston respublikasi oliy talim vazirligi samarqand veterinariya medisinasi instituti

t
r
A
K



2
 
Vaqt  qancha  ko’p  bo’lib,  masofa  qanchalik  kam  bo’lsa  ekspozision  doza 
shunchalik  katta  bo’ladi.  Material  bilan  himoyalanishda  nur  turiga  bog’liq.  Alfa 
nurlanishda  himoyalanish  sodda  bo’lib,  bir  varaq  qog’oz  yetarlidir  .  Ammo  nafas 
yo’li va ovqat orqali ham nurlanish mumkin. 
Betta nuridan himoyalanish uchun bir necha sm qalinlikdagi alyuminiy, pleksiglaz 
yoki shisha plastinka yetarli. 
Neytral  nurlanishlar,  rentgen  va  gamma  nurlanishlardan  himoyalanish 
murakkabdir.  Bulardan  ham  qiyini  neytronlardan  himoyalanishdir.  Kosmik  nurlar 
92,9%,  protonlar  6,3%,  alfa  zarrachalardan  iboratdir.  Birlamchi  kosmik  nur 
energiyasi  10
9
 eV, Yerga yetib kelganda quvvati 1,5 GeV.
 
Xulosa 
Rezerford  tajribalari  va  Bor  pastulatlari  kvant  fizikasining    rivoji  uchun  
katta turtki bo’ldi. Hozirgi davrda issiqlik nurlanishdan tortib  rentgen nurlarigacha 
barcha  nurlanishlar  shu  qonuniyatlar  yordamida    tushuntiriladi.  Ayniqsa    rentgen 
nurlarining ochilishi fanlarning kelajagini  belgilaydi desak xato qilmaymiz.
 
Hozirgi    davrda  ko’plab  kasalliklarning  paydo  bo’lishi  va    ularni  diagnostika 
qilish  va  davolash    oddiy    usullar  bilan  bajarish  qiyin,  shu  sababli  tibbiyot  va 
veterinariya    xodimlari  uchun  bu  nurlanishlardan  amalda    foydalanish 
muvaffaqiyatli  amalga    oshirilmoqda.  Lazerlarning    ishlatilish  sohasiga    e’tibor 
bersak,  u  shunchalik  keng  va    samarali    ularning  qaysi  sohada  ishlatilayotganini 
emas, balki  ishlatilmagan sohalarni sanash osonroqdir.. 
Radioaktiv nurlarning tirik organizmga ta’siri turlichadir. Normadan ortiqcha 
ta’sirlar organizm to’qimalarini buzadi. Shuning uchun ekspozasion doza va 
nurlanish dozasi degan tushunchalar kiritilgan. Radiasiyadan himoyalanish ham 
muhim ahamiyatga ega. Yadro tuzilishi haqidagi ta’limot yaqindagina o’z rivojini 
topdi. Lekin shunga qaramasdan hozirgi vaqtda yadroda bo’layotgan jarayonlardan 
amalda keng foydalanilmoqda. Yadroda bo’linish va sintez reaksiyalari kelajak 
energetikasining asosini tashkil qiladi. Boshqa energiya zahiralari tugab bormoqda. 
Radioaktiv nurlardan qishloq xo’jaliginig turli sohalarida keng qo’llanilmoqda 
(urug’larni nurlantirish, stirlizasiya, hayvonlarni davolash va hokazolar).