Оъзбекистон республикаси олий ва оърта

Leshiy borodu pochEsqvaet

Palku sumrachno obtqEsqvaet Blok.

Sostavi jihatidan qofiya sodda va murakkab (sostavli) bo‘lishi mumkin.

Sodda. Birgina so‘zdan iborat bo‘ladi.

Ulg‘aydim, yor senga mubtalo bo‘ldim.

Ko‘zini ko‘rsatdi shunda go‘zallar

Hazil - hazil bilan muchallar o‘tdi

Kulmasin o‘spirin yoshli go‘zallar G‘.G‘ulom

Sostavli (murakkab): birdan ortiq so‘zdan tuzilgan.

- qo‘shma so‘zdan:

Er yuzida yaSHagan inson

Mayliga u qaerli bo‘lsin

Tinch mehnatda kunlari shodon

Kechalari xayrli bo‘lsin E.Vohidov

• 
  juft so‘zdan:
  

Uyg‘on, quyosh o‘ynar yuzingda,

Bugungi tong shunchalar go‘zal.

Lovillaydi SHafaqlar yal-yal,

Nechun hayol qotmish ko‘zingda.

Kiprigingda yosh olmos – olmos,

Nechun sening uyg‘onging kelmas.

• 
  sostavli so‘z yoki jumladan:
  

Bo‘ydoq to‘rt yuz karnay ham

SHo‘x qo‘shiq, sho‘x kulgilar

Oqsin go‘yo SHarSHara,

To‘rt yuz rubob, to‘rt yuz tang,

To‘rt yuz jezu zar nay ham. Mirtemir

• 
  pantorifma: butun misra qofiyalaSHadi.
  

YUlduzni uzib beray,

Kunduzni tuzib beray. H.Olimjon

Pantorifma mumtoz adabiyotda ham mavjud bo‘lib, uni tarse deb yuritiladi.

Kirsun bu savodi a’zam ichra,

Kezsun bu bilodi motam ichra. A.Navoiy

Omonim qofiya. SHakli bir xil, biroq ma’nosi turlicha bo‘lgan so‘zlardan tuzilgan qofiya.

Boqib ko‘nglim uchun necha martaba,

Nega bunday qilding, charxi kajraftor.

Bir sohilga berib yuksak martaba,

Boshqa bir sohilni qilding xokisor. E.Vohidov

Bunday qofiya SHakli mumtoz adabiyotda ham uchraydi.

Boqar oxulayin har yon o‘shal ikki qaro ko‘zlar

Hadangi g‘amzasin otmoq uchun go‘yo qaro ko‘zlar Atoyi

Qofiyaning bu turi mumtoz adabiyotda asosan tuyuq uchun xarakter-lidir.

Jangga soldi daxr g‘urbat norini (anor)

Ko‘z yoshim bo‘ldi mo‘g‘ulning norini (norin)

Bu arada men degandek bo‘lmasa,

Ko‘zlayin Issiq qo‘l, undan norini ( nariroq)

So‘z o‘yini. Qofiyaning bu turi omonimdan farqli o‘laroq bir so‘zdan iborat bo‘lmasligi mumkin. Bundan tashqari, so‘z o‘yini (kalambur) qofiyada askiya, hazil, lutf elementlari ham bo‘ladi.

Tavtologik qofiya ham o‘z tuzilishi jihatidan omonim hamda kalambur qofiyaga yaqin turadi. Farq shundaki, tavtologik qofiya bir SHakldagi so‘zdan tuzilib, mazmun jihatidan ham bir-biridan farq qilmaydi.

Yo‘q, kerakmas, qo‘ying, kerakmas,

Menga orom istamang, do‘stlar

Xilvat soz deb qistamang, do‘stlar

Qo‘ying, bunday orom kerakmas. A.Oripov.

Grammatik tuzilish jihatidan qofiyani quyidagicha tasnif qilish mumkin:

Ot qofiya. Ot hamda ism so‘zlar (sifat, son)dan yasalgan qofiya.

YOg‘ar edi pag‘a - pag‘a qor,

Dalalarda izg‘ir oq quyun.

YO‘llar jimjit. Ingrar daraxtzor,

Qishloq uzra qoru ko‘k tutun Oybek

Fe’l qofiya. Fe’l hamda boshqa yordamchi so‘zlardan tuzilgan qofiya.

SHabboda, men seni ko‘rmayman

Qo‘limga tutmayman

Jamoling ne taxlit so‘rayman

Javobing kutmayman Zulfiya

Grammatik bir xil. Bir xil so‘z turkumidan tuzilgan.OT:OT

yo‘lkalar : o‘lkalar

ko‘klam : o‘lkam

boyonlar : chayonlar

Sifatdosh : sifatdosh

yugirib : sug‘urib

otar : botar

Fe’l : fe’l

o‘rgayman : ko‘rgayman

kechmasa : ichmasa

o‘payin : ko‘payib

Grammatik har xil. Turli so‘z turkumlaridan tuzilgan.
Osonmas, osonmas shoir yurakka, = ot

Unda tumanlarning dardi, ohi bor

Unga bu dunyoda yaSHash murakkab = sifat

CHunki shoir qalbning ishtibohi bor E.Vohidov.

O‘zak qofiya. So‘zning o‘zagidan tuzilgan qofiya.

yiroq : firoq

ochiq : oshiq

SHahar : haSHar

temir : tomir

Qofiyalarning o‘rniga ko‘ra turlari.

Boshlanma (anaforik) qofiya.

Sababi shunda edi,

Ko‘nglim tugunda edi.