O‘zbekiston respublikasi oily va o‘rta mahsus ta‘lim vazirligi o‘zbekiston respublikasi sog‘liqni saqlash vazirligi

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI OILY VA O‘RTA MAHSUS TA‘LIM VAZIRLIGI

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI SOG‘LIQNI SAQLASH VAZIRLIGI

O’quv ishlari bo’yicha prorektor:

Professor Teshaev О.R._________

<<___>>______________2013 y

ТRAVMATOLOGIYA-ОRTOPEDIYA BO’YICHA ISH DASTURI

Bilim sohasi: 720000 – «Sog’liqni saqlashni tashkillashtirish»

Ta’lim yo’nalishi:

5510300– «Tibbiy-profilaktika ishi»

5720100 «Davolash ishi»

Ish hajmi soatlarda - 260

Joylashishi

Ma’ruza - 24

Амaliy mashg’ulot - 104

Мustaqil ish - 132

ТOSHKENT 2013

Tuzuvchilar:

Kafedra mudiri t.f.d. Karimov M.Yu.

______________________________________________________ _______

(F.I.Sh,mansabi.ilmiy darajasi.ilmiy unvon) (imzo)

O’quv ishlari bo’yicha masul t.f.n Salaxiddinov F.B.

(F.I.Sh, mansabi, ilmiy darajasi, ilmiy unvon) (imzo)

1.Kirish

4-kurs davolash va tibbiy profilaktika fakulteti trovmatalogiya-ortapediya fani bo’yicha uchun ishlab chiqilgan ish dasturi.

Ish dasturi Davlat talim standartlariga muvofiq ishlab chiqilgan.

Quyidagi dastur asosida umumiy amaliyot shifokori tayorlash uchun O’zbekiston Respublikasi Sog’liqni Saqlash Vazirligining talab va buyruqlari yotadi.

Bu dasturda travmotologiya va ortopediya,XDJ,neyroxirurgiya kafedrasi talabalari bilishi lozim bo’lgan amaliy va nazariy ko’nikmalar jamlangan.

Bu dasturda umumiy va xususiy trovmatologiya-ortapediya fanining barcha mavzulari bo’yicha amaliy va nazariy bilimlar keng yoritilgan.

Malumki jaroxatda unung xususiyatlrini o’rganish kerak,chunki politravmalarda birinchi yordamni to’g’ri ko’rsatish kerak va tibbiy yordamni tashkillashtirish,asoratlarni oldini olish uchun.Shunung uchun bu dasturda tibbiyot instititutlarida talabalarga jaroxatlarda samarali tibbiy yordamni ko’rsatish bosqichlari keng yoritilgan.

Bu dasturda yana tibbiyot xodimlarini birinchi tibbiy yordamni to’g’ri ko’rsatish,jaroxatlanganlarni to’g’ri bo’lish va identifikatsiylash,keng xajmli ishlash,yana admenstrativ javobgarlikni xis qilish qoidalarini keng yoritilgan va o’rgatilgan.

Bu dasturda tayanch xarakat sistemasi jaroxatlanganda patogen xususiyatlari, birlamchi tashxisni qanday qo’yish kerakligi, tibbiy yordam samaradorligini tashkillashtirish va bosqichli davolash, bo’lishi mumkin bo’lgan asoratlar profilaktikasi keng yoritilgan va o’rgatilgan. Shu nuqtai nazaridan agarda ortapediya va trovmatologiya barcha qonun va qoidalariga amal qilinsa bundan tashqari xar bir bemorga samarali bosqichli tibbiy yordam o’z vaqtida ko’rsatilsa bu nafaqat to’g’ri tashxis qo’yishga, balki bu kasallikni yengillashtiradi va to’g’ri davolash choralarini ishlab chiqishga olib keladi.

1. 
   O’qitish maqsadi
   

Travmotologiya-ortopediya – jarroxlikning bir tarmog’i bo’lib,mexanik jaroxatlanishda bosqichli tibbiy yordamni to’g’ri ko’rsatishni o’rgatadi (bitta,ko’p va kombinatsiyalashgan), termik jaroxatlarda birinchi yordamni ko’rsatishni o’rgatadi. Travmotologiya va ortopediya fani-qisqa vaqt ichida ko’plab jaroxat olganlarga samarali tibbiy yordam ko’rsatishni tashkillashtirishni o’rgatadi.

Umumiy amaliyot shifokori tayyorlash profilida travmotologiya va ortopediya muxim axamiyatga ega,shu maqsada talabalar zamonaviy tashxislash metodlari bilan tanish bo’lishi kerak.

2. 
   O’qitishdan maqsad
   

-Talabalar

1.2. O’qitish vazifalari:

• 
  Talabalar travmatologiya , 1-tibbiy yordam , shoshilinch tibbiy yordam haqida tushunchaga ega bo’lish .
  
• 
  Talabalar 1-tibbiy yordam ko’rsatishga tayyor turish, barcha vazifalari va qoidalarini bilish, baholash.
  
• 
  Tibbiyot muolajasini tashkil qilish.
  
• 
  To’g’ri tibbiy evakuatsiyani har xil o’g’ir darajadagi travmalarda tashkil qilishni bilish .
  

1.3. O’qitish shartlari, o’qish va amaliyotga qo’yiladigan talablar:

Talaba bilishi kerak:

• 
  Ortopediya va travmatologiyani maqsadi va vazifalari uni vrach umumiy amaliyotida ahamiyati.
  
• 
  Tibiiy yordamga ko’rsatma, tibbiy yordamning maqsadi va vazifalari.
  
• 
  Birinchi tibbiy yordamning maqsadi va vazifalari.
  
• 
  Shfokorning majburiyati, maqsadi va vazifasi.
  
• 
  Mustaqil ravshda adabiyotlardan foydalanish.
  

1.4. Talaba bajara olishi kerak:

1. 
   Qovurg’alar aro blokada.
   
2. 
   Boldir shkastlarida immoblizatsiya va transportirofka.
   

3. Veshnevskiy bo’yicha vagotsempatik blokada.

4. Bilak singanda immoblizatsiya va transpartirovka, narvonsimon shina qo’yish.

5. Shans darvozasiga qo’yish.

6. Son suyagi sinishida Dexter shinasini qo’yish.

7. Yelka sinishida Kramer shenasini qo’yish.

8. chanoq suyagining sinishida immobilizatsiya va transportirodfkasi.

9. arterial qon ketishda jgut qo’yish.

1.5. Talaba bilishi kerak:

1. Travmatologiya va ortopediyaning maqsadi va vazifalari.

2. Bajarilgan amaliyot ishlarini erkin baholash.

3.Mustaqil ravishda yangi adabiyotlardan faydalanish .

2.Ukuv yuklamasining xajmi.

Ish xajmi.	Auditoriya mashg’ulotlarning turi bo’yicha o’quv yuklamasi xajmiga taqsimlash.			Mustaqil ish
	Jami	Ma’ruzalar	Amaliy mashg’ulotlar
260	260	24	104	132

3. Ma’ruzalar kursi

4-kurs davolash fakulteti talabalari uchun travmatologiya va ortopediya fani buyicha ma’ruzalar tematik rejasi

№	Amaliy mashgulot mazmuni	Soat
1	Travmatologiya va ortopediya fani. Travmatizm. Travmatologik va ortopedik bemorlarga yordamni tashkil qilish va kursatish. Suyak tuqimasini reparativ regenerasiyasi. Suyaklar sinishini tashxisi va hozirgi zamon davolash usullari.	2 soat
2	Kukrak qafasini va yelka kamarini shikastlari.	2 soat
3	Travmatik chiqishlar. Elka, bilak va qul-barmoq-panja shikastlari.	2 soat
4	Son, boldir, tizza, boldir-oyoq-panja bugimlari va oyoq-panja shikastlari.	2 soat
5	Umurtqa va chanoq shikastlari	2 soat
6	Politravma.	2 soat
7	Tayanch-xarakati apparatining tugma deformasiyalari.	2 soat
	JAMI:	14 soat

3.2. Maruza mavzular ro’yxati.

Davolash fakulteti talabalariga travmatalogiya va ortapediyadan VII-semestrda 7-maruza eshitadilar .

MARUZA№ 1.

MAVZU: Travmatalogiya-ortapediya. Travmatizm. Travmatalogiya va ortapediya kasalliklarni davolashda qo’llaniladigan zamonaviy usullar foydalanish. Suyak to’qimasining reparative regeneratsiyasi.

Travmatologiya-ortopediya maqsad va vazifalari, fanning tariziy rivojlanishi. Travmatizm atamasi tushunchasi. Travmatizm turlari. Jarohatlangan va tayanch-harakat apparati patologiyalariga ega bemorlarni zamonaviy tekshirish usullari, MRT, KT, MSKT diagnostika. Jarohatlangan va tayanch-harakat apparati patologiyalariga ega bemorlarni zamonaviy davolash usullari, konservativ va operativ usullar. Suyak to’qimasining tasnifi va reparative regeneratsiya turlari. Jabrlanuvchilar transportirovkasida immobilizatsiya tamoyillari.

MARUZA № 2.

Mavzu: Yelka kamari va ko’krak qafasi shikastlanishi.

Ko’krak qafasi shikastlanishlari turlari. Klapanli pnevmotoraks. Gemotoraks. Qovurg’alarning ko’plab shikastlanishlari. Teri osti emfizemasi. Pnevmotoraks va gematoraksda ko’krak qafasi punksiyasini bajarish texnikasi. Qovurg’alararo novokain blokadasini bajarish texnikasi. Vishnevskiy bo’yicha vagosimpatik blokadani bajarish texnikasi. O’mrov va kurak suyaklari sinishlari turlari. Rivojlanishi mumkin bo’lgan asoratlar. O’mrov suyaklari sinishlarida operatsiyaga absolut va nisbiy ko’rsatmalar. Yelka kamari shikastlarida fiksatsiya turlari. To’sh suyagi sinishi turlari va rivojlanishi mumkin asoratlar. Ko’krak qafasi va yelka kamari shikastlanishlarida birinchi tibbiy yordam ko’rsatish asoslari.

MAVZU № 3:Yelka, yelka kamari chiqishlari. Travmatik shikastlanishlar .

Yelka, bilak va kaft suyaklari sinishlari tasnifi va turlari. Yelka, bilak va kaft suyaklari distal va proksimal qismlari bo’g’im ichi va bo’g’imdan tashqari sinishlari. Rivojlanishi mumkin bo’lgan asoratlar. Travmatik chiqishlarning tasnifi va turlari. Travmatik chiqishlarida rivojlanishi mumkin bo’lgan asoratlar. Yelka, bilak va kaft suyaklari bo’g’im ichi sinish-chiqishlari. Yelka, bilak va kaft suyaklari travmatik chiqishlari va sinishlarida birinchi tibbiy yordam ko’rsatish asoslari.

MARUZA № 4.

MAVZU: Son suyagi sinishi, tizza bo’g’imi va boldir, panja shikastlanishi.

Son suyagi, tizza bo’g’imi, boldir va tovon suyaklari sinishlari tasnifi va turlari. Son suyagi, tizza bo’g’imi, boldir va tovon suyaklari distal va proksimal qismlari bo’g’im ichi va bo’g’imdan tashqari sinishlari. Rivojlanishi mumkin bo’lgan asoratlar. Travmatik chiqishlarning tasnifi va turlari. Son suyagi, tizza bo’g’imi, boldir va tovon suyaklari bo’g’im ichi chiqish-sinishlari. Son suyagi, tizza bo’g’imi, boldir va tovon suyaklari travmatik chiqishlari va sinishlarida birinchi tibbiy yordam ko’rsatish asoslari.

MARUZA № 5.

MAVZU:Umutqa pog’onasi va chanoq shikastlanishlari.

Umurtqa va chanoq suyaklari shikastlanishlari turlari va tasnifi. Rivojlanishi mumkin bo’lgan asoratlar. Umurtqa va chanoq suyaklari shikastlanishlarida immobilizatsiya va transportirovka asoslari. Shkolnikov-Silivanov bo’yicha chanoqichi novokain blokadasi. Umurtqaning stabil va nostabil shikastlari. Chanoq xalqasi buzilishi bilan va buzilishisiz chanoq suyagi sinishlari. Volkovich holati. Umurtqa va chanoq suyaklari shikastlarida birinchi tibbiy yordam ko’rsatish asoslari.

MARUZA № 6.

MAVZU: Politravma

Politravma tasnifi. Ko’plab, qo’shilgan va kombinirlangan shikast tushunchalari ta’rifi. Travmatik shok, shok darajalari, turlari va rivojlanishi mumkin bo’lgan asoratlar. Shokka qarshi muolajalar turlari. Travmatik shokning barcha darajalarida birinchi tibbiy yordam ko’rsatish asoslari. Yurak bilvosita massajini bajarish texnikasi. Suniy nafas olish turlari. Ko’plab, qo’shilgan va kombinirlangan shikastlarda birinchi tibbiy yordam ko’rsatish asoslari.

Maruza № 7.

MAVZU: Tayanch harakat aparati kasalliklari va ularning rivojlanishi

Tayanch-harakat apparati tug’ma kasalliklari tasnifi. Irsiy kasalliklar. Tayanch-harakat apparati tug’ma kasalliklarini erta tashxislash asoslari. Tayanch-harakat apparati tug’ma kasalliklarini konservativ va operativ davolash. Tayanch-harakat apparati tug’ma kasalliklarida reabilitatsion muolajalar. Tayanch-harakat apparati tug’ma kasalliklarida birinchi tibbiy yordam ko’rsatish asoslari. Tayanch-harakat apparati tug’ma kasalliklarida profilaktika asoslari.

3.2. Tibbiy profilaktika fakulteti talabalariga travmatalogiya va ortopediyadan VII-semestrda 7-maruza eshitadilar.

№	Dars mavzusi	Soat hajmi
1	Travmatologiya-ortopediya fani. qisqacha tarixi. Sinish, chiqishlarni diagnostikasi va davolashning zamonaviy usullari	2 s
2	Travmatizm va uni tasnifi. Tayanch-xarakat apparatining kasbiy kasalliklari. Travmatizm va uni profilaktikasi	2 s
3	Tayanch-xarakat apparatining tugma va orttirilgan deformasiyalari. Tayanch-xarakat apparatining tugma va orttirilgan deformasiyalarini oldini olish uchun olib boriladigan chora tadbirlar	2 s
4	Qul va oyoklarning shikastlari	2 s
5	Politravma	2 s
	JAMI:	10 soat

MA’RUZA № 1.

MAVZU: Travmatologiya va ortopediya fani. Qisqacha tarixi. Sinishlarning zamonaviy tekshirish va davolash usullari.

Travmatologiya va ortopediya fani maqdad va vazifalari, fanning tarixiy rivojlanishi. Jarohatlangan va tayanch-harakat apparati patologiyalariga ega bemorlarni zamonaviy tekshirish usullari, MRT, KT, MSKT diagnostika. Jarohatlangan va tayanch-harakat apparati patologiyalariga ega bemorlarni zamonaviy davolash usullari, konservativ va operativ usullar. Suyak to’qimasining tasnifi va reparativ regeneratsiya turlari. Jabrlanuvchilar transportirovkasi paytida immobilizatsiya asoslari.

MA’RUZA № 2.

MAVZU: Travmatizm va uning tasnifi. Tayanch-harakat apparatining kasbiy kasalliklari. Travmatizm va uning profilaktiokasi.

Travmatizm tushunchasi. Travmatizm turlari. Trabvmatizm tasnifi. Travmatizm profilaktikasi. Tayanch-harakat apparatining kasbiy kasalliklari tasnifi va turlari. Tayanch-harakat apparatining kasbiy kasalliklari kelib chiqishi profilaktikasi.

MA’RUZA № 3

MAVZU: Tayanch-harakat apparatining tug’ma va orttirilgan deformatsiyalari. Deformatsiyalar profilaktikasi.

Tayanch-harakat apparati tug’ma kasalliklari tasnifi. Irsiy kasalliklar. Tayanch-harakat apparati tug’ma kasalliklarini erta tashxislash asoslari. Tayanch-harakat apparati tug’ma kasalliklarini konservativ va operativ davolash. Tayanch-harakat apparati tug’ma kasalliklarida reabilitatsion muolajalar. Tayanch-harakat apparati tug’ma kasalliklarida birinchi tibbiy yordam ko’rsatish asoslari. Tayanch-harakat apparati tug’ma kasalliklarida profilaktika asoslari.

MA’RUZA № 4.

MAVZU: Tananing yuqori va pastki oxirlari shikastlanishlari.

Yelka suyagi, yelka kamari va kaft suyaklari, son, tizza bo’g’imi, boldir va tovon suyaklari sinishlari tasnifi va turlari. Yelka suyagi, yelka kamari va kaft suyaklari, son, tizza bo’g’imi, boldir va tovon suyaklari distal va proksimal qismlari bo’g’im ichi va bo’g’imdan tashqari sinishlari. Rivojlanishi mumkin bo’lgan asoratlar. Travmatik chiqiqshlarning tasnifi va turlari. Travmatik chiqishlarda rivojlanishi mumkin bo’lgan asoratlar. Son suyagi, tizza bo’g’imi, boldir va tovon suyaklari bo’g’imichi chiqish-sinishlari. Yelka suyagi, yelka kamari va kaft suyaklari, son, tizza bo’g’imi, boldir va tovon suyaklari travmatik chiqishlari va sinishlarida birinchi tibbiy yordam ko’rsatish asoslari.

MA’RUZA № 5.

MAVZU: Politravma.

Politravma tasnifi. Ko’plab, qo’shilgan va kombinirlangan shikast tushunchalari ta’rifi. Travmatik shok, shok darajalari, turlari va rivojlanishi mumkin bo’lgan asoratlar. Shokka qarshi muolajalar turlari. Travmatik shokning barcha darajalarida birinchi tibbiy yordam ko’rsatish asoslari. Yurak bilvosita massajini bajarish texnikasi. Suniy nafas olish turlari. Ko’plab, qo’shilgan va kombinirlangan shikastlarda birinchi tibbiy yordam ko’rsatish asoslari.

4. 4 - kurs davolash fakulteti uchun travmatologiya va ortopediya amaliy mashgulotlar mavzusi

№	Amaliy mashgulot mazmuni	Soat
1	Tayanch - xarakat apparatining shikastlanishlari va kasalliklari bilan bўlgan bemorlarni tekshirish va tashxislash usullari. Sinish va chi?ishlarni davolashning asosiy prinsiplari. Travmatizm. (Features of the examination of patients with injuries and diseases of the musculoskeletal system. Diagnosis of bones and joints injuries, traumatic dislocation. Injuries.)	5s
2	Travmatologik va ortopedik bemorlarni ambulatoriya sharoitida davolash va ularning reabilitasiyasi. Ochiq sinishlar. Travmatik osteomielit (Outpatient treatment of trauma and orthopedic patients and their rehabilitation. Open fractures. Traumatic osteomyelitis.)	6s
3	Ku'krak qafasi va yelka kamari shikastlanishlari. Yelka shikastlari va asoratlari. (Damage of the chest and shoulder girdle. Diseases of the shoulder joint.)	6s
4	Bilak, qu'l-barmoq shikastlari (Damage of the forearm and hand.)	6s
5	Son va tizza bugimi shikastlari. Boldir suyaklari va oyoq panja shikastlari (Damage of the hip and knee joint. Damage of the leg and foot)	6s
6	Chanoq, umurtqa pogonasi shikastlari (Damage of the pelvis and spine)	6s
7	Xarakat-tayanch tizimida tugma va orttirilgan deformasiyalar. (Congenital and acquired deformities of musculoskeletal system.)	6
8	Politravma. Travmatik shok. (Multiple injuries. Traumatic shock.)	5s
	JAMI:	46 soat

5. 4 - kurs tibbiy profilaktika fakulteti uchun travmatologiya va ortopediya amaliy mashgulotlar mavzusi

№	Dars mavzusi	Soat hajmi
1	Tayanch-xarakat sistemasi shikastlangan va kasallangan bemorlarni tekshirishning xususiyatlari. Suyaklar va bug’imlarning shikastlanishlari diagnostikasi. Travmvtizm (Features of a survey of patients with diseases and injuries of the musculoskeletal system. Diagnosis of bones and joints injuries. Injuries). Ishlab chiqarishda travmatizim va uni profilaktikasi (Mehnat gigiyenasi kommunal gigyenasi)	4s
2	Suyaklar va bug’imlar shikastlarini asosiy davolash tamoyillari. Konservativ davolash usullari. (Basic principles of treatment of fractures and dislocations. Conservative methods of treatment)	5s
3	Suyak tuqimasining reparativ regenerasiyasi. Travmatologiya va ortopediyada jarrohlik davolash usullari. (Surgical methods of treatment in traumatology and orthopedics. Reparative regeneration of bone tissue.	5s
4	Kukrak qafasi, Yelka kamari shikastlarini asosiy davolash usullari. (Basic principles of treatment of injuries of the thorax and shoulder girdle)	5s
5	Elka, bilak va qul panja suyaklarini shikatlari va chiqishlarini asosiy davolash usullari. (Basic principles of treatment of fractures and dislocations of the shoulder, forearm and hand)	5s
6	Son, tizza bugimi, boldir suyaklari va oyoq panja shikastlari, davolash usullari. (Basic principles of treatment of fractures and dislocations of the femur, knee injury, bone fractures, leg and foot)	5s
7	Politravma. (Multiple injuries). Ko’cha, maishiy, sport travmasi va uni profilaktikasi (Mehnat gigiyenasi kommunal gigyenasi)	5s
8	Xarakat-tayanch tizimida tugma va orttirilgan deformasiyalar. (Congenital and acquired deformities of musculoskeletal system). Harakat-tayanch tizimida tugma va orttirilgan deformasiyalar sabablari va uni profilaktikasi (Mehnat gigiyenasi kommunal gigyenasi).	5s
9	Skolioz va tug’ma deformasiyalar. (Scoliosis, acquired deformities of the spine). Skolioz kasalligiga olib keluvchi omillar va uni profilaktikasi(Mehnat gigiyenasi kommunal gigyenasi).	5s
10	Umurtqa pogonasining sinishi va chiqishi(Fractures and dislocations of the spine). Тravmatizm profilaktikasi (Mehnat gigiyenasi kommunal gigyenasi).	5s
11	Ochiq sinishlar, Travmatik osteomielit Open fractures. Traumatic osteomyelitis).	5s
12	Chanoq suyaklari shikastlari. (Fractures of the pelvis). Travmatizm va asoratlarni profilaktikasi (Mehnat gigiyenasi kommunal gigyenasi)	4s
	JAMI:	58 soat ТМИ-66 soat