|
Olingan natijalarni qayta ishlash
Hisoblangan texnologik ko`satkichlarni metallar muvozanati jadvali shaklida rasmiylashtiriladi.
4-jadval
Moslovchi sarfi, g/t
|
Mahsulot
nomi
|
Mahsulotning chiqishi
|
Massa ulushi, %
miqdor, g/t
|
Ajralish, %
|
gr
|
%
|
Cu
|
Au
|
Cu
|
Au
| |
50
|
Oltin –sulfidli boyitma
|
|
|
|
|
|
|
Oraliq mahsulot
1-2
|
|
|
|
|
|
|
Chiqitlar
|
|
|
|
|
|
|
Boshlang’ich ruda
|
|
|
|
|
|
| |
200
|
Oltin –sulfidli boyitma
|
|
|
|
|
|
|
Oraliq mahsulot
1-2
|
|
|
|
|
|
|
Chiqitlar
|
|
|
|
|
|
|
Boshlang’ich ruda
|
|
|
|
|
|
| |
600
|
Oltin –sulfidli boyitma
|
|
|
|
|
|
|
Oraliq mahsulot
1-2
|
|
|
|
|
|
|
Chiqitlar
|
|
|
|
|
|
|
Boshlang’ich ruda
|
|
|
|
|
|
| |
1800
|
Oltin –sulfidli boyitma
|
|
|
|
|
|
|
Oraliq mahsulot
1-2
|
|
|
|
|
|
|
Chiqitlar
|
|
|
|
|
|
|
Boshlang’ich ruda
|
|
|
|
|
|
| |
5400
|
Oltin –sulfidli boyitma
|
|
|
|
|
|
|
Oraliq mahsulot
1-2
|
|
|
|
|
|
|
Chiqitlar
|
|
|
|
|
|
|
Boshlang’ich ruda
|
|
|
|
|
|
|
8 - LABORATORIYA ISHI
Mavzu: Fosforitli rudalarni flotatsiya usulida boyitish
Ishdan maqsad: Flotoreagent eritmalari tayyorlashni o’rganish, flotatsiya jarayonida qo`llaniladigan flotomashinalar ustida tadqiqot va tajriba o`tkazib malaka egallash. Flotoreagentlarni flotoflotomashinalarga joylash ketma–ketligi va flotatsiya usulida rudalarni boyitishning boshqa jihatlari bilan tanishish.
Qisqa nazariy ma`lumotlar
Flotatsiya jarayoni qattiq, suyuq va gazsimon fazadan tashkil topgan geterogen tizimda sodir bo`lganligi sababli yuzalar tutashishi va ajralish yuzalaridagi fizik - kimyoviy xodisalar katta ahamiyat kasb etadi. Har bir ajralish sirti juda muhim ahamiyatga ega. Chekkadagi qatlamda (sirtda) joylashgan molekulalar, ularni ustida turgan molekula bo`lmaganligi sababli, ular energetik kompensatsiyalanmagan, ya`ni ularda erkin sirt energiyasi bo`ladi.
Amalda istalgan mineral kompleksi uchun uning tarkibidagi mineralni flotatsiya usulida ajratib olish mumkin. Minerallarning flotatsiyalanish qobiliyati flotatsiya o’tkazish sharoitiga, yanchilgan ruda yirikligiga, jarayonning davom etish vaqtiga, pH muhitga, rudaning mineralogik tarkibiga va boshqa sabablarga bog’liq.
Flotatsiyalanish qobiliyatiga ko`ra minerallar 3 turga bo`linadi:
1. Tabiiy gidrofob yuzali kuchli tabiiy flotatsiyalanuvchi minerallar;
2. Sezilarsiz gidrofob yuzali kuchsiz tabiiy flotatsiyalanuvchi minerallar;
3. Gidrofil yuzali tabiiy flotatsiyalanish qobiliyatiga ega bo’lmagan minerallar.
Fosforit rudalarini asosiy boyitish usullaridan biri flotatsiya usuli hisoblanadi. Bu rudalarni flotatsiya usulida boyitish quyidagi sabablarga ko`ra qiyinlashadi:
a) ruda tarkibidagi fosforitning dispersligi va ruda tarkibidagi minerallarning flotatsiyalanish xossalarining bir-biriga yaqinligi.
b) ruda tarkibida yaxshi flotatsiyalanuvchi kaltsiy karbonat va magniy karbonatlarning mavjudligi (asosiy qiyinchilik dolomitni ajratishda paydo bo`ladi).
v) ruda tarkibida temir gidrooksidi va boshqa gidrooksidlarning mavjudligi. Ular nafaqat ajralayotgan mineral zarrachalarining flotatsiyalanishi farqini kamaytiradi, balki, zarrachalarning boyitmaga o`tishida ularning texnologik xossalarini pasaytiradi. Undan tashqari rudani yanchishda gilli qo`shimchalarning qatnashishi ko`p miqdorda juda mayin shlam hosil bo`lishiga olib keladi va flotatsiya jarayoniga keskin salbiy ta`sir ko`rsatadi.
g) fosforit boyitmalarining nisbatan arzonligi sababli qo`llaniladigan reagentlar arzon bo`lishi shart. Shu sababli murakkab flotatsiya sxemalarini qo`llash foyda keltirmaydi.
Fosforit rudalarini flotatsiya usulida boyitish uchun ko`plab izlanishlar olib borilgan. Bu rudalarni boyitish uchun odatdagi nosulfid rudalar uchun qo`llaniladigan reagentlar ishlatiladi. Yig’uvchi reagent sifatida har xil sirt faol moddalardan (solidofil polyar guruhli moddalar) foydalaniladi. Bu reagentlar ko`p va arzon hisoblanadi. Ko`p holatlarda ushbu reagentlar suvda kam eruvchi uglevodorodlar (apolyar yig’uvchilar) bilan birgalikda ishlatiladi. Negaki, sirt faol moddalar yig’ish xususiyatidan tashqari ko`pik hosil qilish xossasiga ham ega bo`lib, fosforitni flotatsiya qilishda alohida ko`pik hosil qiluvchi reagentlar qo`llanilmaydi.
Ishni bajarish uchun kerakli asbob-uskunalar
Flotomashina, boyitma va chiqitlarni qabul qilish uchun idishlar, reagent eritmalarini tayyorlash uchun o`lchamli kolbalar, 1mm dan ortiq kattalikda maydalangan ruda namunasi (fosforitli), reagentlar eritmasi (natriy oleati, ksantogenat, T-80, soda va boshqalar), quritish pechi, texnik tarozilar, analitik tarozilar, sekundomer, universal indikator qog’ozi.
Ishni bajarish tartibi
Uch litrli flotomashinaga taxminan 2 litr suv solinadi, aralashtirish uchun impeller ishga tushuriladi, keyin sekin ingichka oqim bilan ruda namunasi (0.5 kg) yuklanadi, kuchli aralashtirib turilgan holda, flotatsiya davomida ushlab turiladigan o`zgarmas sathgacha suv solib to`ldiriladi. Shundan keyin reagentlar solib boshlanadi:
1.Soda eritmasi 3kg/t (5 daqiqa aralashtirish)
2.Ksantogenat 50g/t (2 daqiqa aralashtirish)
3.T-80 20g/t (1 daqiqa aralashtirish)
4.Havo 1 daqiqa aralashtirish
5-Jadval. Fosforitli rudalarni flotatsiya usulida boyitish tartibi
№
|
Ruda,
gr
|
Flotatsiya vaqti, daqiqa
|
Zarralar kattaligi,
mm
|
Q:S
|
Yig’uvchi,
gr/t
|
Muhit sozlovchi,
gr/t
|
Ko`pik hosil qiluvchi,
gr/t
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Olingan natijalarni tahlil qilish 1- bo’limda ko`rsatilgan.
9 – LABORATORIYA ISHI
Mavzu: Grafit rudalarini flotatsiya usulida boyitish
Ishdan maqsad: Boyitishning optimal texnologik ko`rsatkichlariga ega bo`lish uchun grafit rudalarni boyitishning flotatsiya va reagent rejimlarini o`rganish, hamda metallar muvozanatini tuzish.
Qisqacha nazariy ma`lumot
Apolyar guruhga ko`mir, grafit, oltingugurt, apatit va boshqalar kiradi. Ular faol flotatsiyalanish qobiliyatiga ega bo`lib, bu ularning molekulyar yoki qatlamli kristal panjaraliligi bilan bog’liq. Ularning yuzalari yomon gidratlanganligi uchun havo pufakchalariga yengil yopishadi. Bunday minerallarni bitta ko`pik hosil qiluvchi reagent qo`llash bilan ajratib olish mumkin. Boyitmaning sifatini oshirish uchun esa yig’uvchi reagent sifatida to`yingan uglevodorodlardan foydalaniladi. Ular flotatsiyalanadigan minerallar zarrachalarining yuzalarini qoplab oladi. Ruda tarkibidagi bo`sh tog’ jinslarining flotatsiyalanish qobiliyatlarini tazyiqlash uchun esa suyuq shishadan foydalaniladi.
Ko`mir rudalarini flotatsiya usulida boyitish
O`lchami 3mm dan kichik bo`lgan ko`mir rudasi flotatsiya usulida boyitiladi. O`lchami undan yirik bo`lgan ko`mir rudalarini esa gravitatsiya usulida boyitish mumkin. Ko`mir oksidlangan holatda yengil flotatsiyalanadi, lekin oksidlangan sari uning flotatsiyalanish faolligi yuza strukturasining o`zgarishi hisobiga kamayadi. Yuza strukturasining o`zgarishi suv bilan ta`sirlashganda gidrat qatlamlarini hosil qilishga olib keladi, yoki eruvchan tuzlardan tashkil topgan qobiq hisobiga ham kamayishi mumkin.
Shuning uchun ham yig’uvchi reagentlar qo`llaniladi. Yig’uvchi reagentlar sifatida fenollar, koks smolasini haydaganda hosil bo`ladigan yog’lar, neft bilan kerosin aralashmasidagi toshko`mirli kreozotlardan foydalanish mumkin.
Ruda tarkibidagi temir sulfidlarini tazyiqlash uchun asosiy flotatsiya jarayoniga oxak (pH=8,5 dan yuqori bo`lmagan) va sianid aralashtiriladi. Gilli shlamlarni tazyiqlash uchun esa suyuq shisha ishlatiladi. Ko`mir rudalarini boyitish sxemasi 9-rasmda keltirilgan.
Grafit rudalarini flotatsiya usulida boyitish
Grafit rudalarini boyitish uchun rudaning o`lchami 3-4 mm gacha yanchiladi. Mayin yanchish darajasi oshgan sari qimmatbaho komponentning boyitmaga ajralishi kamayib boradi. Yanchish jarayonida grafit bo`sh tog’ jinslarining zarrachalariga singib qoladi. Shuning uchun ham bo`sh tog’ jinslarining flotatsiyalanish qobiliyatini tazyiqlash qiyinlashadi.
Flotatsiya jarayoni ko`pik hosil qiluvchi reagent va kerosin aralashtirilib olib boriladi.
Ko`mir rudasi
Kerosin 600-650g/t
Yanchish Oxak (pH=8,5)
suyuq shisha-2kg/t, sosna yog’i-180g/t
Asosiy flotatsiya
Qayta tozalash Nazorat flotatsiyasi
Boyitma chiqindi
9-rasm. Ko`mir rudalarini flotatsiya usulida boyitish sxemasi.
Grafit rudasi
Kerosin 600-650g/t
Yanchish Og’ak (pH=8,5)
suyuq shisha-2kg/t, sosna yog’i-180g/t
Asosiy flotatsiya
H2SO4 pH=3-5 gacha
Qayta tozalash Nazorat flotatsiyasi
Qayta tozalash chiqindi
Boyitma
10-rasm. Grafit rudalarini boyitish sxemasi.
Kuchsiz ishqoriy bo’tana singdirilgan grafit natriy silikati bilan deflokulyatsiya qilinadi.
Asosiy flotatsiyaning boyitmasi pH=3-5 bo`lgan kislotali muhitda 3 yoki 4 marta qayta tozalash flotatsiyasi jarayonida boyitiladi.
Bo`sh jinslarni flotatsiyalanish qobiliyatini tazyiqlash uchun kaltsiylangan soda, suyuq shisha, kaustik sodasi yoki sianid qo`llaniladi.
Grafit bilan ko`mir jinslarini tazyiqlash ba`zi rudalar uchun o`ta muhim. Bunday holatlarda tazyiqlash kraxmal, yelim va kolloidlarni qo`llash bilan amalga oshiriladi. Grafit rudalarini boyitish sxemasi 10-rasmda keltirilgan.
Ishni bajarish uchun zarur bo`ladigan materiallar va uskunalar
200 gr. rudasi namunasi.
Jag’li maydalagich;
Elaklar to`plami;
Flotatsiya mashinasi-700 va 75 ml;
Yig’uvchi reagentlar: butil ksantogenati C4H9OCS2K, kerosin 600-650g/t;
Ko`pik hosil qiluvchi reagentlar: sosna yog’i-180g/t;
Moslovchi reagentlar: soda (Na2CO3), ohak (CaO), suyuq shisha (Na2SiO3) 2kg/t, sianid (KCN), kraxmal (C6H1005), sul’fat kislotasi (H2SO4),
Elektron tarozi;
Mahsulotlar solish uchun idishlar;
Quritish pechi;
Yuvgichlar (promivalki)
Tajriba ishini o`tkazish tartibi va tadqiqot natijalarni tahlil qilish 1-bo’limda ko`rsatilgan.
O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI
NAVOIY KON-METALLURGIYa KOMBINATI
NAVOIY DAVLAT KONCHILIK INSTITUTI
KimYo-metallurgiYa FAkuLG’TETI
«metallurgiya» KAFEDRASI
“RUDALARNI BOYITISH TEXNOLOGIYASI”
fanidan
MUSTAQIL ISHLAR MAVZULARI
MUSTAQIL ISHLAR MAVZULARI
Balansdan tashqari rudalardan oltinni ajratib olish
Do'stlaringiz bilan baham: |
