O„zbekiston respublikasi navoiy kon-metallurgiya kombinati navoiy davlat konchilik instituti

9.2. Avtomatik qurilmalari sistemasining tasnifi.
Qurilmalarning tasnifi va ta‟rifi turlicha bo„lishi mumkin. Ularni funksional vazifalariga
ko„ra quyidagi funksional guruhlarga ajratish mumkin.
1. Nazorat informatsiyalarini qabul kiluvchi qurilmalar. Bu guruhni elektrik va
noelektrik mikdorlarni o„lchovchi o„zgartkichlar tashqil qiladi.
2. Nazorat informatsiyalarini uzatuvchi qurilmalar. Bunga signallarni sath va
ko„rinishlarini o„zgartkich qurilma, modulyatorlar demodulyatorlar, shifratorlar, deshifratorlar, aloqa chiziqlari va shu kabilar kiradi.

СУ

ОУ1 З1

ОУ2 З2

ОУ3 Зк

СУ1

СУ2

СУn

a

ОУ1 З1

ОУ2 З2

ОУ3 Зк

- markazlashtirilgan: b – markazlashtirilmagan. 3-rasm. Boshqarish sistemasining bir sathli strukturalari

ЦСУ

^I-сатҳ СУ1 СУ2 СУλ ^СУ

II-сатҳ

ОУ1 З1

ОУ2 З2

ОУ3 Зк

4-rasm. Ikki sathli Boshqarish sistemasi.

3. Boshqaruvchi signallarni ishlab chiqaruvchi va informatsiyani o„zgartiruvchi qurilmalar. Bu guruh qurilmalari juda murakkab bo„lib, informatsiyani saqlash va arifmetik – logik o„zgartirishlarni amalga oshiradi. Aynan shu guruh qurilmalari dasturiy hisoblash texnikasi vositalarini qo„llanilishida, bir qancha EXMlardan iborat sistemalar yoki boshqaruvchi hisoblash mashinalarigacha qo„llaniladi.

4. Buyruk informatsiyalarini uzatish qurilmalar. Ularning ko„pchiligi ikkinchi guruhdagilar bilan umumiy, lekin bu erda energetik muammolar juda muhimdir.
5. Buyruq informatsiyalarni bajaruvchi qurilmalar. Bu guruhda turli dvigatellar, elektromagnitlar, muftalar, kontaktorlar va shu kabilarni qo„zg„atish uchun qo„llaniladi.
1-rasmda muvofiq BT va BO larni birgalikdagi ishini qurilmaning ajratilgan funksional guruhlari bilan bog„langan holda aniqlik kiritish mumkin.
(2-rasm). Qurilmalarning guruh raqami 2-rasmdagi 5 ta ajratilgan guruhlarga mos keladi.
Qurilmani bitta umumiy funksional o„zgartirish vazifasini bajaruvchi element yig„indisi kabi
ta‟riflash mumkin.
Elementni bir o„zgartirish operatsiyasini bajaruvchi, konstruktiv umumiy detallarning
yig„indisi deb tushunish mumkin.
Quyida hisoblash texnikasini elementlarga, qurilmalarga, sistemalarga bo„linishi, avtomatika
vositalari sistemalarini shartli bo„linishlarga e‟tibor qaratiladi.
Integral texnologiyaning juda tez rivojlanishi keltirilgan tasnif chegaralarini uzluksiz
uzgartiradi.

46