O‘zbekiston respublikasi navoiy kon-metallurgiya kombinati davlat korxonasi navoiy davlat konchilik instituti

xo‘jalik  yuritishning  tashkiliy-huquqiy 
shaklini
 ifodalaydi. 
Xozirgi  zamon  sharoitlarida  davlat,  munitsipal,  jamoa,  individual  (oilaviy, 
xususiy)
 turdagi korxonalar mavjud bo‘lib, ular o‘zlariga biriktirib qo‘yilgan mulk tavsifi 
yoki tezkor (operativ) boshqaruv huquqiga ko‘ra ham tasniflanadi. 
Ichki  muhitning  o‘zaro  aloqalari  natijasida  tayyor  mahsulot  paydo  bo‘ladi,  ishlar 
bajariladi  va  xizmat  ko‘rsatiladi,  ya’ni  to‘g‘ri  yo‘lga  qo‘yilgan  ishlab  chiqarish  va 
mehnatga haq to‘lash faoliyati yuzaga keladi. 
Korxonalarning  tashqi  muxit  bilan  aloqasi  ularning  tashqi  tizimga  chiqishida  ro‘y 
berib  (resurslarni  jalb  qilish,  ularning  qiymatini  aniqlash,  xom  ashyo,  material  va 
yoqilg‘ining  o‘z  vaqtida  etkazib  turilishi  va    hokazo),  tashqi  muhitga  ishlab  chiqarilgan 
tovar va xizmatlar oqimi yordamida ta’sir ko‘rsatish jarayonida  namoyon bo‘ladi, raqobat 
omili, ijtimoiy omillar, siyosiy omil,  demografik omil, marketing, xalqaro omil. 
Korxonalar  faoliyati  samaradorligini  aniqlab  beruvchi  tashqi  muhit  –  bu,  birinchi 
o‘rinda  mahsulot  iste’molchilari,  xom  ashyo  va  boshqa  material  etkazib  beruvchilar, 
shuningdek davlat organlari hamda korxonaga yaqin joyda yashovchi aholi hisoblanadi. 
Ishlab  chiqarishni  avtomatlashtirish  -  energiya,  materiallar  yoki  ma’lumotlarni 
olish,  konvertatsiya  qilish,  uzatish  va  foydalanish  jarayonlarida  inson  ishtirokini  to‘liq 
yoki  qisman  almashtirish  uchun  texnik  vositalardan  foydalanish.  Alohida  operatsiyalarni 
va  jarayonlarni  qamrab  oladigan  qisman  avtomatlashtirish  va  butun  ish  tsiklini 
avtomatlashtirish  mavjud.  Avtomatlashtirilgan  jarayon  insonning  bevosita  ishtirokisiz 
amalga oshirilsa, ular ushbu jarayonni to‘liq avtomatlashtirish haqida gapirishadi. 

---

230 
 
Avtomatlashtirish  darajasi  mexanizatsiya  darajasi  bilan  bir  xil  ko‘rsatkichlar  bilan 
tavsiflanadi. Bu ishlab chiqarishni avtomatlashtirish koeffitsienti, ishlarni avtomatlashtirish 
koeffitsienti  va  mehnatni  avtomatlashtirish  koeffitsienti.  Ularning  hisob-kitobi  o‘xshash, 
ammo avtomatlashtirilgan ish yordamida amalga oshiriladi. 
SHunday  qilib,  ishlab  chiqarishni  kompleks  mexanizatsiyalash  va  avtomatlashtirish 
bu barcha ishlab chiqarish sohalarida, operatsiyalar va ish turlarida  o‘zaro bog‘liq va bir-
birini to‘ldiruvchi mashinalar, asboblar, asboblar, jihozlarni keng joriy etishdir. Bu ishlab 
chiqarishni jadallashtirishga, mehnat unumdorligini oshirishga, ishlab chiqarishdagi ishchi 
kuchining  ulushini  kamaytirishga,  mehnat  sharoitlarini  engillashtirishga  va  yaxshilashga, 
mahsulotlarning mehnat zichligini pasaytirishga yordam beradi.