O‘zbekiston respublikasi navoiy kon-metallurgiya kombinati davlat korxonasi navoiy davlat konchilik instituti

 
4.1- jadval  
 
ASOSIY VA AYLANMA FONDLARNING SIFAT TA’RIFI 
Farqlovchi belgilar 
Asosiy fondlar 
Aylanma fondlar 
1.
 
Ishlab 
chiqarish 
jarayonida  qatnashish 
turi 
Mehnat vositasi sifatida 
Mehnat buyumlari sifatida 
2.
 
Ishlab 
chiqarish 
jarayonida  qatnashish 
xususiyati 
Ishlab 
chiqarish 
jarayonida  ko‘p  marta 
qatnashadi 
Ishlab  chiqarish-ning  har  bir 
yangi  siklida  to‘la  iste’-mol 
qilinadi (bir 
marta qatnashadi) 
3.
 
Tayyor 
mahsulotga  qiy-matini 
o‘tkazish usuli 
 
 
Tayyor 
mah-sulotga 
butun    xizmat  muddati 
davomida 
emirilgan 
qiymatini 
ayrim 
qismlarga 
bo‘lib 
o‘tkazadi 
Tayyor 
mahsulotga 
o‘z 
qiymatini  to‘la  va  bir  yo‘la 
o‘tkazadi 
4.
 
Natural shaklining 
o‘zgarishi 
Xizmat 
muddatining 
oxiri-gacha  o‘z  natu-ral 
shaklini saq-lab qoladi 
Natural 
shaklini 
saqlab 
qolmaydi. 
O‘zining  jismoniy  shaklini, 
ko‘pincha  moddiy  tarkibini 
ham bir yo‘la o‘zgartiradi 
 
Sanoatning  asosiy  fondlari  mehnat  vositalari  bo‘lib,  ular  ishlab  chiqarish  jarayonida 
ko‘p  marta qatnashadi va sekin-asta  emirilgan sayin o‘z qiymatini ishlab chiqarilayotgan 
mahsulotga o‘tkazib boradi  hamda o‘z natural shaklini saqlab qoladi. Xizmat muddati bir 
yildan  kam  bo‘lgan  mehnat  vositalari  asosiy  fondlarga  kiritilmaydi.  Aylanma  ishlab 

---

141 
 
chiqarish  fondlari  bir  ishlab  chiqarish  jarayonida  o‘z  qiymatini  tayyor  mahsulotga  to‘la-
to‘kis o‘tkazadi hamda o‘zining moddiy shaklini batamom o‘zgartiradi. 
Asosiy  fondlar  korxona  ishlab  chiqarish  vositalarining  bir  qismi  bo‘lib,  ishlab 
chiqarish  jarayonida  uzoq  vaqt  ishtirok  etadi  va  o‘zining  natural  moddiy  xolatini 
yo‘kotmaydi  xamda  o‘z  qiymatini  tayyorlanayotgan  maxsulotlarga  qismlab  o‘tqazib 
boradi.  Asosiy  fondlar  qiymatini  tayyorlanayotgan  maxsulotga  o‘tkazish  jarayoni 
amortizatsiya  deb,  ushbu  jarayonda  to‘plangan  mablag‘lar  amortizatsiya  ajratmalari  deb 
ataladi. 
      Iqtisodiy  maqsadlariga  ko‘ra,  asosiy  fondlar  ishlab  chiqarish  va  noishlab  chiqarish 
fondlariga taqsimlanadi.