O‘zbekiston respublikasi navoiy kon-metallurgiya kombinati davlat korxonasi navoiy davlat konchilik instituti

2.3-rasm. Ishlab chiqarishni tashkil etishning rivojlanish strategiyasini 
shakllantirish ketma-ketligi 
 
Қандай қилиб 
барқарорлик ва 
юқори 
хаётийликни 
сақлаш керак ? 
Ривожланиш 
лойиҳасини молиявий 
ва меҳнат ресурслари 
билан таъминлашнинг 
қандай имкониятлари 
бор?
 
Иқтисодий маневр 
қилиш учун қандай 
имкониятлар 
мавжуд? 
 
Иш
л
аб 
чиқа
риш 
та
шки
л
о
тини 
ривож
л
ан
тириш
 с
тра
тег
ия
си 
 
ОРГАН
ИЗ
А
ЦИИ
 ПРО
ИЗ
В
ОДСТ
В
А
 
Компанияда қандай 
ривожланиш 
имкониятлари 
мавжуд
? 
 
Ишлаб чиқаришни  
ташкил этишни 
ривожлантиришнинг 
устувор йўналишлари 
нималардан иборат?  
 
Бозор ўзгарувчан 
ўзгаришларига 
қандай мослашиш 
керак? 
 

---

117 
 
Strategiyani  ishlab  chiqish  korxonaning  tashqi  muhiti  prognozlarini  tahlil  qilish  va 
rivojlanish  imkoniyatlarini  aniqlash  bilan  boshlanadi.  Keyin,  korxonaning  barqarorligi 
baholanadi.  Olingan  ma’lumotlar  bozor  talablariga  moslashishning  mumkin  bo‘lgan 
usullarini  tanlash  va  iqtisodiy  manevrning  ruxsat  etilgan  chegaralarini  aniqlash  uchun 
ishlatiladi.  Strategiyani  tanlash  korxonaning  tashkiliy  salohiyatini  hisobga  olgan  holda 
amalga oshiriladi va rivojlanish dasturini moliyaviy va mehnat resurslari bilan ta’minlaydi. 
Ishlab  chiqarishni  tashkil  etish  sohasidagi  sanoat  korxonalarining  siyosatining  tahlili 
ishlab  chiqarish  tizimini  qayta  tashkil  etishning  eng  ko‘p  ishlatiladigan  beshta 
strategiyasini aniqlashga imkon beradi: 
1. Imkoniyat strategiyasi. 
2.  Tashkiliy  tuzilmani  markazlashtirmaslik  va  ichki  muvofiqlashtirish  va  nazorat 
mexanizmini kuchaytirish strategiyasi. 
3. Sinxronlashtirilgan ishlab chiqarish strategiyasi. 
4. Moddiy oqimlarni birlashtirish strategiyasi. 
5. Mehnatni insoniylashtirish strategiyasi. 
Imkoniyatlarni rivojlantirish strategiyasi. 
Ushbu strategiya korxonalar tomonidan XX 
asrning  60-yillaridan  boshlab  bozor  mavqeini  mustahkamlash  uchun  ishlatilgan  va 
diversifikatsiyaga  asoslangan.  Diversifikatsiya,  qoida  tariqasida,  texnologiya  va  (yoki) 
marketing  bilan  o‘zaro  bog‘liq  mahsulot  ishlab  chiqarish  uchun  ishlab  chiqarish  yaratish 
orqali  amalga  oshiriladi.  Bunday  strategiya  mahsulot  bo‘limlarini  shakllantirishga 
asoslangan tashkiliy tuzilmani qayta tashkil etishni belgilaydi. Korxona imkoniyatlarining 
kengayishi  mahsulot  ishlab  chiqarish  hajmini,  savdo  va  foydani  barqarorlashtirish,  bozor 
sharoitlariga bir tomonlama qaramlikdan qutulish imkonini beradi. 
Tashkiliy  tuzilmani  markazlashtirmaslik  va  ichki  muvofiqlashtirish,  nazorat 
mexanizmini  kuchaytirish  strategiyasi.
  Bunday  tashkiliy  qayta  qurishning  maqsadi  - 
boshqaruvni  boshqarishning  umumiy  siyosati  doirasida  keraksiz  boshqaruv  aloqalarini 
yo‘q  qilish  va  ularning  funksiyalarini  quyi  darajalarga  o‘tkazish  va  xodimlarni 
korxonalarni boshqarishdagi ishtirokini oshirish.   
Sinxron  ishlab  chiqarish  strategiyasi.
  Ushbu  strategiya  kompaniyani  "aniq  talab"  va 
minimal  zaxiralar  bilan  ishlab  chiqarishni  tashkil  etishga  yo‘naltirilgan.  Sinxron  ishlab 
chiqarish  strategiyasi  birinchi  bo‘lib  Toyota  kompaniyasi  (YAponiya)  tomonidan  ishlab 
chiqilgan va amalga oshirilgan. Hozirgi kunda u AQSH, Germaniya, Fransiyadagi ko‘plab 
kompaniyalar tomonidan qo‘llaniladi. 
Moddiy  oqimlarni  integratsiyalashtirish  strategiyasi. 
Buyurtmani  qabul  qilingan 
paytdan boshlab iste’molchiga etkazish vaqtigacha bajarilishini nazorat qilishning tashkiliy 
mexanizmini  yaratishni  o‘z  ichiga  oladi.  Ushbu  strategiyaga  muvofiq,  ishlab  chiqarishni 
tashkil  etish  yagona  oqimli  tizim,  shu  jumladan  xom  ashyo  manbai,  ishlov  berish 
bosqichlari va yakuniy mahsulotni taqsimlashni o‘z ichiga olgan material oqimlari harakati 
ustidan nazoratni ta’minlaydigan tarzda qurilgan.