O‘zbekiston respublikasi navoiy kon-metallurgiya kombinati davlat korxonasi navoiy davlat konchilik instituti

Ishlab chiqarishni tashkil etish prinsiplarining uyg‘unlashuvidan kelib chiqib, ishlab chiqarishning 3 ta asosiy turini ajratish mumkin:
- ommaviy
- seriyali
- yakka tartibli.
Ishlab chiqarishni tashkil qilishning zamonaviy usullariga ommaviy iste’mol mahsulotlarini oqim usulida ishlab chiqarish kiradi.
Oqim usulida tashkil qilishning oliy shakli avtomatik oqim liniyalari hisoblanadi. Ular asosan ikki tizimli bo‘ladi: uzulib harakat qiladigan maxsus avtomat – dastgohlardan va uzulmay ishlovchi matorli dastgoxlardan tashkil topadi.
Avtomatlashganlik tamoyili. Bu tamoyil ishlab chiqarish jarayonlarining operatsiyalarini maksimal avtomatik ravishda, ya’ni ishchilarning bevosita katnashmasligi yoki ularning nazorati ostida bajarilishini talab etadi.
Ishlab chiqarish jarayonining ayrim operatsiyalarini yuqori darajada avtomatlashtirish ishlab chiqarishni kompleks avtomatlashtirishning dastlabki asosiy sharti bo‘lib, avtomatik potok liniyalarini yaratishga kadar amalga oshirilishi lozim. Bu tamoyil fakat texnologik jarayonlarda ko‘llanilmay, balki ularni texnikaviy tayyorlash, nazorat qilish, tartibga solish, xizmat ko‘rsatish kabi ishlarni bajarishda xam keng ko‘llaniladi
Sanoatda ishlab chiqarishni ixtisoslashtirish 4 shaklda rivojlanadi:
" buyum jixatidan ixtisoslashda korxonalar tuzilishi va bajaradigan ishi bir xil bo‘lgan cheklangan tayyor maxsulot ishlab chiqaradi. Masalan: traktorlar, avtomobillar, dastgoxlar va x.k.;
" detal jixatidan ixtisoslashishda korxonalar tayyor maxsulotning ayrim qismlarini va detallarni ishlab chiqaradi. Masalan: reduktorlar, podshipniklar, tishli g‘ildirak va x.k.;
" texnologik jixatdan ixtisoslashishda korxonalar texnologik jarayonning alohida bosqichlarini bajaradi. Masalan: avtomatlashtirilgan detal kuyish, shtamplash va x.k.;
" yordamchi ixtisoslashgan korxonalar. Bular jumlasiga po‘lat kuyish, temirchilik, asbob-uskuna ishlovchi korxonalar kiradi.
Ishlab chiqarish quvvati ma’lum bir vaqt davomida ilg‘or texnologiyalardan foydalanib, ishlab chiqarish va mehnatni tashkil qilishning ilg‘or sharoitlarida ishlab chiqarish mumkin bo‘lgan maxsulotlarning darajasidir.
Ishlab chiqarish quvvati ishlab chiqarilayotgan maxsulot nomenklaturasi xamda xizmat ko‘rsatish doirasini xisobga olgan xolda aniqlanadi. Ishlab chiqarish quvvati sifatli maxsulot ishlab chiqarish bo‘yicha salohiyat imkoniyatlarini ifodalaydi.
Ishlab chiqarish quvvati bir qator omillarga bog‘liq:
" ishlab chiqarish dasturining mehnat sig‘imiga;
" xo‘jalik sub’ektining ish vaqtiga;
" asbob-uskunalarning ishlash vaqtiga;
" maxsulot ishlab chikarilayotgan xomashyo va materiallar tarkibi va sifatiga;
" ishlatilayotgan texnika va texnologiyalarning darajasiga;
" ishchilarning malakasiga.
Kiruvchi quvvat - bu rejalashtirilgan davr boshidagi quvvat, buxgalteriya xisob-kitoblari asosida aniqlanadi.
CHiqish quvvati - bu xisobot davri oxiridagi quvvat. U xisoblash yo‘li bilan aniqlanadi.

bu erda:
M_ox - ohirgi xisobotga asoslangan quvvat;
M_b - boshlang‘ich quvvat;
M_ya- yangi kurilish (kengaytirish, ta’mirlash) natijasidagi quvvat;
M_e.ch - ekspluatatsiyadan chiqqan quvvat.
O‘rtacha yillik quvvat - o‘rta arifmetik xisob-kitobga tayangan, yil davomida ishga tushirilgan yoki to‘xtatilayotgan quvvatdir. Yil davomida korxona ega bo‘lgan o‘rtacha quvvat, bir yillik o‘rtacha quvvat deyiladi va u kuyidagicha topiladi.

bu erda:
M_b – yil boshidagi quvvat;
M_k– yil mobaynida kiritilgan quvvat;
M_ch– yil mobaynida ishlab chiqarishdan chiqarilgan quvvat;
- ekspluatatsiya vaqtidagi oylar soni;
- ekspluatatsiyadan chikkan muddatdan xisob-kitob muddatigacha bo‘lgan oylar soni.
Korxonada optimal ishlab chiqarish xajmining asosiy g‘oyasi shundan iboratki, korxona xaridorlar talabiga javob beradigan (yoki bu talabdan oshib ketadigan maxsulotlarni yaratadi va shu bilan birgalikda xaridorlar bahoning oqilona asoslanganligiga ishontiriladi).