O‘zbekiston respublikasi navoiy kon-metallurgiya kombinati davlat korxonasi navoiy davlat konchilik instituti

2.Aylanma mablag‘lardan oqilona foydalanish
Aylanma mablag‘larning to‘liq aylanishi uch bosqichdan iborat bo‘lib, bu jarayonda maxsulot ishlab chikariladi va sotiladi.
" aylanma mablag‘lar pul shaklidan tovar zaxiralariga aylanadi (P - T);
" ishlab chiqarish, ya’ni maxsulotni tayyorlash jarayoni ( T );
" tovar sotiladi va yana pul shaklini oladi ( T - P) .
Aylanma mablag‘lar shakllanish manbaiga ko‘ra xususiy va qarz mablag‘larga bo‘linadi.
Xususiy aylanma mablag‘lar doimo korxona ixtiyorida bo‘lib, xususiy resurslar, foyda xisobiga shakllanadi (ish xaqi bo‘yicha qarzlar, ta’minotchilar yoki xamkorlar qarzlari, buyurtmachilar to‘lagan pullar). Bu mablag‘lar xususiy mablag‘larga tenglashtirilgan mablag‘lar yoki korxonaning barqaror passivlari deb ataladi.
Qarzga olingan aylanma mablag‘lar doimo xarakatda bo‘lmaydi xamda korxonaning maxsulotlarni sotishdagi qiyinchiliklar, moddiy-tovar boyliklar bilan ta’minlash, maxsulot ishlab chiqarishni oshirish, vaqtinchalik extiyojlarni qoplash uchun foydalaniladi (bank kreditlari, kreditorlik qarzlari).
3.Aylanma mablag‘lardan foydalanish ko‘rsatkichlari
Aylanma mablag‘lardan samarali foydalanish ko‘rsatkichi:
" aylanish koeffitsienti;
" yuklanish koeffitsienti;
" bir marta aylanish davomiyligi.
Aylanish koeffitsienti aylanma mablag‘larning ma’lum bir vaqt davomida amalga oshiruvchi aylanishini ifodalaydi yoki aylanma mablag‘larning xar bir so‘miga to‘g‘ri keluvchi sotilgan maxsulotlarni ko‘rsatadi.

bu erda:
K_a – aylanish koeffitsienti
S_m – sotilgan maxsulot xajmi, so‘m;
Q_a- aylanma mablag‘larning o‘rtacha qoldiq xajmi, so‘m.
Korxonaning bir yil mobaynida sotilgan maxsulotlari xajmi 1000000
so‘mni tashkil qiladi. Aylanma mablag‘lar me’yori 250000 so‘m, aylanish koeffitsienti K_a = 4.
Aylanma mablag‘larning yuklanish koeffitsienti sotilgan xar 1 so‘m maxsulotga sarflangan aylanma mabalg‘ni ifodalaydi.

Bir marta aylanish davomiyligi kunlarda o‘lchanadi xamda shu davrdagi
kunlar sonini aylanish koeffitsientiga nisbati orqali xisoblanadi.

bu erda:
K – kunlar soni (360, 90).