|
Fuqaro muxofazasining himoya qurilmalari.
Fuqaro mudofasi qurilmalari dushman tomonidan qirg‘in qurollarini ishlatish havfi
bo‘lgan paytda yoki atom elektr stansiyasida ofat bo‘lgan vaziyatda aholini zaxarlovchi radiaktiv
moddalardan kimyoviy va bakteriali qurollardan mudofaalanishning ishonchli qo‘rg‘oni
hisoblanadi. Mudofaalanish qurilmalari mudofaalanish usuliga qarab mudofaa joylari va
radiatsiyadan panalanish o‘rinlariga bo‘linadi.
Mudofaa joylari – bu maxsus qurilma yadroviy portlashning zaralovchi faktorlaridan
zaxarlovchi moddalardan bakterial qurollardan himoyalanish vositasidir.
Mudofaa joylari mudofaalanish manzili va radiatsiya quroliga bo‘linadi. Bu maxsus
joylar zaxarlovchi faktorlardan, shuningdek yuqori issiqlik chiqaruvchi portlovchi bombalardan,
gazlardan va o‘tlardan insonlarni mudofaalash uchun quriladi.
Panalanish joylari qoidaga muvofiq ikkidan kam bo‘lmagan kirib chiqish eshiklari bilan
ta’minlangan bo‘ladi. Panalanish joyida bundan boshqacha ofat yuz bergan taqdirda chiqish
uchun qo‘shimcha eshik qo‘yiladi. Keyinchalik o‘sha erlarda narvon bilan tashqariga chiqish
uchun mo‘ljallangan eshikni quyish mumkin. Ko‘p o‘rinli (300 dan ortiq odam) qurilishlarda
quriladigan eshiklarning bittasiga shilyuzli daxliz, zaxarloangan havodan mudofaa qilinadigan
sirtqi va ichki shamol kirmaydigan eshiklar jihozlanadi. Bunday joylarning mudofaa qilish
xususiyati bemalol kirib chiqishni ta’minlaydi. Havo tozalash sistemasi qoidaga muvofiq havoni
janglardan tozalovchi va suzib almashtiruvchi ikki rejimda ishlaydi. U havoni to‘liq tozalab, o‘z
holiga keltiradi. Mudofaalanish joylarida suv bilan ta’minlanuvchi kanalizatsiya, iltuvchi va
yorig‘lantiruvchi sistemalarning turli tarmoqlari bilan bog‘lanishi ixchamlashtiriladi. Ular
zararlangan taqdirda o‘zidan qarshilik chiqaruvchi ko‘chma matorlar bilan yorug‘lantiriladi, suv
saqlash idishlari, shuningdek iflosliklarni yig‘ib solish uchun idishlar bilan ta’minlanadi. Bunda
umuman iliqlik ta’minlash choralari ishlanadi. Ulardan tashqari, nazorat uchun komplekslar
mudofa kiyimlari, yong‘inni o‘chiruvchi qurollar va asboblar yig‘indisi tayyor xolda saqlanadi.
Radiatsiyadan mudofalanish joylari – bu asboblarni ionlashtirish nurlaridan, radiaktiv
zaharlangan erlarda zaxarlanishdan saqlanishni ta’minlaydi. Ular bundan boshqa kuchli
portlagichlarga ega nurlardan radiatsiyaning o‘tishidan etarli miqdorda portlash to‘lqinlarining
urilishdaridan zaharlovchi radiaktivli moddalarning va bakteriali qurolning ta’siridan saqlaydi.
Ko‘p qavatli joylarning erto‘lalarida radiatsiyadan saqlansa bo‘ladi. Bunday saqlanish joylarini
kuzatishda ishlab chiqarishdagi temir, beton elementlari, g‘isht, yog‘och materiallari va toshlar
hamda xodalardan foydalanish mumkin.
Radiatsiyadan saqlanish maqsadida barcha yaroqli ashyolardan erto‘lalar, poliz
maxsulotlari saqlanadigan omborlar, chuqur erlar, shuningdek devorlari panalanish xususiyatiga
ega bo‘lgan er ustidagi imoratlardan foydalaniladi. Uyning panalash xususiyatlarini ortirish
uchun deraza va eshiklarning o‘rnini tuproq bilan to‘ldirib pana joy ishlanadi. Moboda zarurlik
topilsa sirtqi devorning er ustidagi tomoni tekshirilib tuproq bilan ko‘miladi.
Barcha eshiklar kigiz bilan yoki yumshoq gazlama bilan tig‘iz qilib yopiladi.
Panalaniladigan erga (300 odamgacha mo‘ljallangan bo‘lsa), tabiiy havo oqimi bilan
shamollatgich qo‘yiladi. Bunda so‘ruvchi quti shamollatgichdan 1,5-2 m yuqori qo‘yiladi.
Radiatsiyadan panalanish joylarining mudofaalanish xususiyati radiaktiv nurlarining
ojizlik kaeffitsienti bilan baholanadi. 4-jadvalda bir qancha joylarning mudofaa xususiyatlari
ko‘rsatilgan.
Imoratlarning turlari
Radiatsiyaning ojizlik kaeffitsienti
Birinchi qavatlarning ichidagi xujralar:
ham ikki qavatli imoratlar
yog‘ochdan qurilgan devorlar
g‘ishtdan qurilgan devorlar
Ko‘p qavatli joylarning yuqori qavatining ichki
xujralari:
bir qavatli va ikki qavatli
imoratlarning erto‘lalari
yog‘ochdan ishlangan bo‘lsa
toshdan ishlangan bo‘lsa
Ko‘p qavatli imoratlarning erto‘lalarining
o‘rtacha bo‘limi
2
5-7
50
7-12
200-300
500-1000
Erto‘lalar bilan uskunalangan imoratlarning ichidagi xujralarning mudofaa xususiyati
bir necha metrga ortadi. SHunday qilib, yog‘ochdan tiklangan uylar kaeffitsienti taxminan 100
gacha, toshdan ishlangan uylar 800 minggacha bqladi. Uskunalangan pana qrni radiatsiyaning 7-
12 m ga pasaytiradi. Uskunalangani esa 350-400 m ga kamaytiriladi. Oddiy tozalanish
o‘rinlariga usti yopilmagan va yorilgan erto‘llar kiradi.
Er to‘la erning ustidagi imoratlardan yuqori bo‘lib, qor, yomg‘ir suvlari ichiga
oqib ketmaydigan bo‘lishi kerak. Er to‘la avval tepasi ochiq, bostirilmagan turda quriladi.
Uzunasi 15 m dan kam bo‘lmaydi. CHuqurligi 1,8-2 m, eni –1,1-1,2 m bo‘ladi. Erto‘laning
uzunligi bir odamga 0,5-0,6 m hisobida belgilanadi. Erto‘lada odamlarning o‘rtacha joylashishi
10-15 odam, eng kattasida 50 odamgacha joylashadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
