O‘zbekiston respublikasi mudofaa vazirligi

2 – o‘quv savoli. Saf tayyorgarligini  rejalashtirish. Saf ko‘nikmalarini 
oshirishning asosiy shakllari. 
Saf  tayyorgarligi  bo‘yicha  mashg‘ulotni  rejalashti-rishda  komandir  jangovar 
tayyorgarlik dasturi talab-lari, saf tayyorgarligi bo‘yicha bo‘linmalar oddiga qo‘yilgan vazifalar, 
Saf  nizomi  holatlari  hamda  shaxsiy  tarkibning  saf  ko‘nikmalari  darajasi  bilan  mukammal 
tanishgan bo‘lishi lozim. 
Dasturlar  bo‘linma  komandiriga  o‘quv  savolini  o‘zlashtirishga  ketadigan  vaqtni, 
o‘rganuvchilarning  tayyorgarlik  darajasiga  kura  mavzuni  anikdab  olish-ga  huquq  beradi. 
SHunday  qilib,  har  bir  mavzu  bo‘yicha  mashg‘ulotlar  va  o‘kuv  savollari  soni  har  xil  bo‘lishi 

---

mumkin. Saf qadami, joyda va harakatda burilishlar hamda shu kabi qiyin saf usullarini yanada 
yaxshiroq 
o‘rganish  uchun  mashg‘ulotlar  bir  necha  marta  takrorla-nishi  kerak.  O‘rganilayotgan 
o‘quv savoli sifatli o‘rga-nilib bo‘lmaguncha, navbatdagi o‘quv savolga o‘tish mumkin emas. 
Saf  tayyorgarligi  bo‘yicha  mashg‘ulot  doimo,  o‘tgan  mashg‘ulotlarda  olgan 
ko‘nikmalarni yo‘qotmaslik uchun, bir xil vaqt oralig‘ida o‘tkazilishi kerak. 
Amaliyot  shuni  ko‘rsatadiki,  haftasiga  ikki  marta  saf  mashg‘ulotini  rejalashtirgan 
bo‘linma komandir-lari katta yutuqlarga erishmoqdalar. 
Saf  tayyorgarligi  bo‘yicha  mashg‘ulotlar  vzvodda  qoidaga  ko‘ra  bir  vaqtga 
rejalashtiriladi va odatda, vzvod komandiri rahbarligida o‘tkaziladi: yakka tayyorgarlik bo‘yicha 
bir soatlik, bo‘linmalarni saf uyg‘unligi bo‘yicha masshtabga bog‘liq holda ikki soatlik bo‘lishi 
mumkin.  Harbiy  bilim  muassasalarida  (serjantlar  tayyorlash  maktablarida)  mashg‘ulot  guruh 
tarkibida guruh komandiri rahbarligida o‘tkaziladi. 
Har bir mashg‘ulot uch qismdan tashkil topgan bo‘lishi kerak: 
— kirish qismiga tashqi ko‘rinishni kuzatish va mashg‘ulot joyi — saf platsiga chiqish, 
mavzuni, mash-g‘ulot maqsadini va o‘quv savollarini e’lon qilish kiradi; 
— yangi usullarni  bo‘lib-bo‘lib va butunligicha o‘r-ganishni  o‘z ichiga oluvchi  asosiy 
qismdan.  O‘rganish  komandir  komandasi  yoki  baraban  zarbi  ostida,  mus-taqil,  juftlikda  va 
seksiya (guruh, vzvod) tarkibida amalga oshiriladi; 
— yakuniy  qismida  mashg‘ulotni  tahlil  qilish  va  o‘rganuvchilarga  olgan  baholarini 
e’lon  qilish,  yaxshi-larni  ko‘rsatib  o‘tish  va  mustaqil  tayyorgarlikka  vazi-fa  berish  tavsiya 
etiladi. 
 
Saf ko‘nikmalarini oshirishning asosiy shakllari. 
Saf  ta’limining  asosi  qilib  pedagogikaning  rahbarlik  prinsipi  olingan  bo‘lishi  kerak: 
o‘rganuvchilarning  ongliligi  va  faolligi,  ketma-ketlik,  sod-dalik  va  tizimlilik.  O‘rgatish 
usullariga  o‘rganuvchi  lar  tarkibi  va  ularning  tayyorgarligi  ham  ancha  ta’sir  ko‘rsatadi.  Saf 
usullarini  o‘rganish  barcha  holatlarda  mashq  qilish  yo‘li  bilan  amalga  oshiriladi.  Bu  erda  na 
gapirib  berish,  na  suhbat,  na  boshqa  usul  to‘g‘ri  keladi.  O‘rganiladigan  savollarni  egallash 
darajasi  bo‘yicha  o‘rganuvchilar  tarkibining  qandayligiga  ko‘ra  (muddatli  harbiy  xizmatchilar, 
shartnoma bo‘yicha xiz-matchilar, oddiy askarlar tarkibi, serjantlar yoki ofitserlar) shu o‘rganish 
usuli  tarkibiga  kiruvchi  alo-hida  usullar  o‘zgarishi  mumkin.  Ma’lumki,  istalgan  fan  bo‘yicha 
mashg‘ulotda o‘quv jarayonining uchta asosiy bo‘lagiga javob beradigan uchta asosiy  didaktik 
maqsad qo‘yilgan bo‘lishi mumkin: 
— bilimlarni etkazish, qabul qilish va fikrlash; 
— ko‘nikmalar va  mahorat hosil qilish; 
— bilimlar, mahorat va ko‘nikmalarni mustahkam-lash va mukammallashtirish. 
Birinchi  maqsadga  erishishda  og‘zaki  gapirib  berish,  namoyish  va  suhbat  usuli  ustun 
tursa,  ikkinchi-sida  —  mashklar  va  tushuntirishlar,  uchinchisida  —  nizomlarni,  darsliklarni  va 
boshqa nashriy manba-larni  mustaqil o‘qish, mustaqil mashkdar. 
Asosiy  uslubiy  talablar  hisobi  —  o‘quv  mavzusi-ni  va  savollarini  o‘rganish  ketma-
ketligiga  rioya  qilish,  oddiydan  murakkabga,  ma’lumdan  noma’lumga  o‘tish  qo‘yilgan 
vazifalarni bajarilishini ta’min-laydi. 
Ta’lim  jarayonining  mazmunini  mashg‘ulot  rahbari  va  o‘rganuvchining  faoliyati  shu 
o‘rganuvchining  ma’lum  bilimlar,  mahorat  va  ko‘nikmalarga  ega  bo‘lishiga  qaratilganligi 
tashkil qiladi. 
Bilim  —  bu  o‘rganilayotgan  materialning  mazmunini  yodda  saklash,  uning  ma’nosini 
tushunish,  shular  asosida  o‘rganuvchi  o‘rgangan  usul  va  harakat  bo‘yicha  umumlashtirish  va 
amaliy  xulosa  chiqarishdir.  Bilimlar  asosida  o‘rganuvchilarda  maxsus  mashkdar  jarayoni-da 
kerakli mahorat va ko‘nikmalar rivojlanadi.