O‘zbekiston Respublikasi milliy davlatchiligining shakllanishi va rivojlanishi

O‘zbekiston Respublikasi milliy davlatchiligining shakllanishi va rivojlanishi

11-sinf O’zbekiston tarixi fani darsligi asosida 2-mavzu

Prezidentlik institutining shakllanishi.

O‘zbekiston mustaqillikka
erishgandan keyin davlat boshqaruvining yangi, zamonaviy va samarali
tizimi – Prezidentlik boshqaruvi shaklini rivojlantirishga kirishildi.

O‘zbekiston Respublikasi Ministrlar Soveti O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti huzuridagi Vazirlar Mahkamasiga aylantirildi.

O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi binosi

1991-yil 18-noyabrda mamlakatimizda prezidentlik saylovlarini tartibga soluvchi “O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti saylovi to‘g‘risida”gi qonun qabul qilindi.

2016-yil 2-sentabrda Islom Karimov og‘ir xastalik tufayli vafot etdi.

2016-yil 4-dekabrda O‘zbekiston Konstitutsiyasi Asosida Prezidentlik saylovi o‘tkazildi. Unda 88,61 % ovoz bilan Bosh vazir Shavkat Mirziyoyev Prezident etib saylandi.
Shavkat Mirziyoyev

O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi.

Demokratik tamoyillar va O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining
uchinchi tamoyili – davlat hokimiyatining uch tarmoqqa bo‘linishi nuqtayi nazaridan O‘zbekiston davlat hokimiyati tizimi qonun chiqaruvchi, ijro etuvchi va sud hokimiyatlariga bo‘linishi qonunlashtirildi.
Prezident
Oliy Majlis
Vazirlar Mahkamasi
Sud

O‘zbek parlamentarizmi tarixiga nazar solsak, 1990–1994-yillarda mamlakatimiz parlamenti Oliy Kengash nomi bilan atalib, 150 deputatdan iborat edi.

1995–2004-yillarda Oliy Majlis nomi bilan atalgan 250 deputatdan iborat bir palatali parlament shakllantirildi.

2005-yildan boshlab mamlakatimiz tarixida ilk bor O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi ikki palatadan – Qonunchilik palatasi (quyi palata) va Senatdan (yuqori palata) iborat tarzda ish boshladi.

1992–2003-yillarda Vazirlar Mahkamasining tuzilishi

Vazirlar
Davlat qo‘mitalari
raislari
Qoraqalpogʻiston Respublikasi
Vazirlar Kengashi raisi
Davlat va xoʻjalik
boshqaruvi boshqa organlari rahbarlari
Vazirlar Mahkamasi raisi – Prezident
Bosh vazir
Bosh vazir o‘rinbosarlari
Bosh vazirning birinchi o‘rinbosari

Sud hokimiyati.

Sud hokimiyati – O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 106-moddasiga ko‘ra, O‘zbekiston Respublikasida sud hokimiyati qonun chiqaruvchi va ijro etuvchi hokimiyatlardan, siyosiy partiyalardan, boshqa jamoat birlashmalaridan mustaqil holda ish yuritadi.

Dastlabki davrda O‘zbekistonRespublikasi sud tizimiga besh yil muddatga saylanadigan quyidagi sudlar kirgan:

• O‘zbekiston Respublikasining Konstitutsiyaviy sudi;
• O‘zbekiston Respublikasining Oliy sudi;
• O‘zbekiston Respublikasining Oliy xo‘jalik sudi;
• Qoraqalpog‘iston Respublikasi fuqarolik va jinoyat ishlari bo‘yicha oliy sudlari;
• Qoraqalpog‘iston Respublikasi xo‘jalik sudi;
• Fuqarolik va jinoyat ishlari bo‘yicha viloyat va Toshkent shahar sudlari;
• Fuqarolik va jinoyat ishlari bo‘yicha tumanlararo, tuman, shahar sudlari;
• Viloyatlar va Toshkent shahrining xo‘jalik sudlari;
• Harbiy sudlar.

O‘zbekiston Respublikasi Qurolli Kuchlari.

O‘zbekiston Respublikasi Prezidentininig
1991-yil 6-sentabrdagi farmoniga asosan Mudofaa ishlari vazirligi tashkil qilindi.
Harbiy qasamyod

Mazkur qaror qabul qilingan kun – 14-yanvar O‘zbekiston Respublikasining 1993-yildagi qonuniga muvofiq “Vatan himoyachilari kuni” deb e’lon qilindi.

O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 93-moddasiga muvofiq Prezident mamlakat Qurolli Kuchlarining Oliy Bosh Qo‘mondoni hisoblanadi.

Savol va topshiriqlar:

1. O‘zbekistonda bir palatali parlament faoliyat ko‘rsatgan davrdagi o‘ziga xoslik nimalardan iborat? Ikki palatali parlament tashkil etish zarurati nimada?

2. Davlat boshqaruvida hokimiyat bo‘linishi qanday ahamiyatga ega?

3. O‘zbekistonda ijro hokimiyatiga qaysi davlat idoralari kiradi?

4. O‘zbekistonda “Vatan himoyachilari kuni” ilk bor qaysi yilda nishonlandi?

5. O‘zbekistonda sud ishlari qaysi tillarda olib boriladi?

6. Vazirlar Mahkamasi va uning strukturasida qanday o‘zgarishlar yuz berdi?