O`zbekiston respublikasi maktabgacha ta’lim vazirligi

Asosiy qism:             20 daqiqa 

“Laylakvoy” media mahsulotidan ekranda X tovushi bor xo‘roz rasmi ko‘rsatiladi, 

tarbiyalanuvchilar uning nomini- so`zni aytadilar. Tarbiyachi X tovushini takrorlab 

(x-x-x-xo‘-roz)  so`zini    aytadi  va  qaysi  tovushga  to`xtalib    aytayotganligini 

tarbiyalanuvchilardan so`raydi.  

Tarbiyachi

X

 tovushini talaffuzini tushuntirib beradi. 

Tarbiyachiga eslatma

. 

X

tovushini  talaffuzidalablar  bir  oz  ochiq,  harakatsiz  bo‘ladi,    tishlar  bir-biriga 

yaqinlashgan bo‘ladi, ammo birikmaydi, X  tovushini unli “a”, “i”, “u”  tovushlari 

bilan  birikkan  holda  talaffuz  etilganida,  tilning  uchi  pastga  tushgan  va  bir    oz 

itarilagan,  til  kuragining  orqa  qismiyumshoq  tanglayga  yaqinlashgan  bo‘lib,  tor 

bo‘shliq hosil bo‘ladi  va u bo‘shliq orqali havo o‘tadi X  tovushi “ya”, “ye”,”yo”, 

“yu”  unli  tovushlar  birikmasi  bilan  talaffuz  etilganda,til  uchi  pastga  tushgan 

bo‘lib,pastki kurak tishlar asosiga tegib turadi va bo‘shliq hosil qiladi. Bu bo‘shliq 

(tirqish)  orqali  o‘pkadan  kelayotgan  havo  o‘tadi,  yumshoq  tanglay  ko‘tarilgan  va 

tomoqning  orqa  devoriga  siqilgaan  bo‘lib,  burun  yo‘llarini    yopib  turadi.  Buning 

natijasida    havo  oqimi  og‘iz  orqali    o‘tadi,  tovush  bog‘lamlari  ochiq, 

tovushjaranglamaydi.

 

 

 

Tarbiyachi tarbiyalanuvchilarga X undosh tovush ekani, undosh tovush unli tovush 

bilan  birga  bo‘g‘in  hosil  qilishi  haqida  tushuntirib,  X  tovushining  talaffuzini 

o‘rgatadi. 

Tarbiyachi tarbiyalanuvchilarbilan

 X

tovushini

ng xususiyatlari haqida savol-javob 

o`tkazadi. X tovushli so`zlar o`ylab topiladi. Shundan so`ng X harfi “Laylakvoy” 

media mahsulotidan ko`rsatiladi. Bunda X harfining shaklini eslab qolishlariga 

alohida e’tibor beriladi. 

X harfi kitobga joylab qo‘yiladi. (kitob maketiga X kesma harfi yopishtiriladi.) 

Harflarning    uch  xususiyati:yozilishi,  ko‘rish  mumkinligi  va  ularni  o‘qish 

mumkinligi  aytiladi.    Xulosada  harflar  o`qilishi,  yozilishi  va  ularni  ko`rish 

mumkinligi; tovushlarni esa eshitish va talaffuz qilinishi aytiladi. 

Quvnoq daqiqa 

---

91 

 

Tarbiyachi:Bolajonlar,  endi hammamiz    o‘rnimizdan turamiz  va doira  bo‘lib  turib 

olamiz.   Qo‘llarimizni isitamiz: unga piflaymiz: ”x-x-x”, kaftlarimizni bir- biriga 

ishqaymiz, tezlashtiramiz. Turgan  joyimizda 5gacha sanab sakraymiz. 

Amaliy ish. 

Tarbiyachi  bolalarga  katta  bosma  X  harfini  doskada  chizib  ko`rsatib  beradi. 

Tarbiyachi  ko`rsatib  bergan  namunaga  qarab  bolalar  sanoq  cho`plaridan  katta  X 

harfini  yasaydilar.  Ish  yakunida  tarbiyachi  bolalarga  X  harfi  haqida  quyidagi 

quvnoq she’rni aytib berishi mumkin. 

Tegirmonning charxiga 

“X”harfi o‘xshab ketar, 

“H”yumshoqroq aytilsa 

“X”-qattiqman, deb aytar. 

 

Amaliy masq. 

Tarbiyachi X undosh ishtirok etgan bir necha so‘zni bo‘g‘inlarga bo‘lib (xat, xo’-

roz, xa-bar, pax-ta, tax-ta, gul-xan, Jiz-zax, shox

)

 aytadi. Bolalar aytilgan so‘zdagi 

bo‘g‘inda X undosh  tovush ishtirok etgan bo‘lsa X harfni baland ko‘taradilar.