O’zbekiston respublikasi maktabgacha ta’lim vazirligi o’rta professionalta’limning ta’limsohasi : Pedagogika-110 000

Voleybol o'yini ko'proq hujum va himoya texnikasiga asoslanadi. O'yin paytida hujumda ham, himoyada ham turish va siljish, to'pni uzatish va qabul qilib oiish, to'pni bir yoki ikki qo'llab olish va qaytarish, to'pni to'sish kabilardan foydalaniladi. O'yinchining turishi va siljishi. Voleybol o'yini davomida o'yinchi maydon bo'ylab harakatda bo'lib siljiydi. Maqsad — to'pniqabulqilibolishvaboshqausullarbilanuniuzatishdir	2	NA
1
17	Voleybolda hakam imo-ishoralari, atamavabelgilari. Voleybolda hakamlar hay’ati tarkibi va hakamlarni vazifalari. Voleybolda hakamlik qilish va uni o‘rgatish	O’yinchilar o’yin qoidalarini qo’pol buzgan holatlarida hakam tovush belgisi ogohlantiruvchi balandrok jaranglashi, o’yinchiga bunday qoida buzish musobaqaga xos emasligini bildirishi kerak. Hakam o’yin qoidalari buzilganligi to’g’risida chiqargan hukmini atama va imo-ishoralarni aniq ikkilanmasdan qo’llashi lozim. Bu harakatlar talab qilingano’yinchigatushunarliqilibifodalanishishart	2	NA	1
18	Qo‘l to‘pining paydo bo‘lishi va rivojlanishi. Qo‘l to‘pining O‘zbekistonga kirib kelishi va rivojlanishi.	Gandbol (nemischa hand - qo‘l, ball -to‘p), qo‘lto‘pi — sport o‘yini. 19-asr oxiridaYevropadapaydobo‘lgan. DaniyalikXalgerNilsonixtiroetgan (1898). Gandboluchunkattaligi 40x20 m li maydonkerak; og‘irligi 325—475 g, aylanasi 54—58 smbo‘lgan charm to‘pbilano‘ynaladi. Maydonningikkitomonidaeni 3 m, bal. 2 m bo‘lgandarvozalaro‘rnatiladi. Har birjamoada 7 yoki 11 o‘yinchiqatnashadi. O‘yinchito‘pbilanfaqat 3 qadamqo‘yishivauniqo‘lida 3 sekuntgachatutibturishimumkin. O‘yin 2 bo‘limdaniboratbo‘lib, erkaklarmusobaqasi 1 soat, ayollarmusobaqasi 50 minutdavometadi. XalqaroGandbolfederatsiyasiga (IHF; 1946 yilasossolingan) 106 mamlakata’zo. 1972 yildanerkaklar, 1976 yildanayollarGandboliOlimpiyao‘yinlaridasturigakiritilgan. 1938 yildanerkaklaro‘rtasida, 1956 yildanayollaro‘rtasidajahonbirinchiligio‘tkaziladi	2	NA	1
19	Qo‘lto‘pio‘yintexnikasivataktikasi. Qo‘lto‘pio‘yinidahujumtexnikasivataktikasi. Qo‘lto‘pio‘yinidahimoyatexnikasivataktikasi. Qo‘l to‘pi to‘pni o‘yinga kiritish.	Himoyada o’ynashning umumjamoa usuli shaxsiy, hududiy va aralash bo’lishi mumkin.. Biroq qisman bo’lsa ham boshqa usul elementlaridan foydalanmasdan birgina usulda o’ynayverish xato bo’ladi, chunki bu hol himoya taktikasini qashshoqlashtirib qo’yadi.	2	NA	1
20	Qo‘lto‘pidadarvazabonnio‘yintexnikasivataktikasi. Qo‘l to‘pi to‘pini uzatish va qabul qilish. Qo‘l to‘pi maydonida foydalaniladigan jihozlar va anjomlar.	Darvozabon jamoada eng qiyin va mas’uliyatli vazifani bajaradi. Uning harakati faqat darvozaning xavfsizligini emas, balki, hujumning natijasini ham belgilaydi. Darvozabonning dastlabki turish holatiga uning gavdasini tik turishi, siljishi, chalg’itishlari, to’pni qo’l, oyoq, gavda bilan qaytarishi va to’pni uzatishlari kirad	2	NA	1
21	Qo‘lto‘pi hakam imo-ishoralari, atamalivabelgilari. Qo‘l to‘pi hakamlar hay’ati tarkibi va hakamlarni vazifalari. Qo‘l to‘pi hakamlik qilish va uni o‘rgatish	Hakam qoida buzilganlgini bildiruvchi tovushli belgisini bergandan so’ng, buzilgan qoidaga xos imo-ishorasini aniq ko’rsatib, tezda qoida buzilgan joyga borib, to’pni qaysi tomonga o’yingga kiritish lozimligini kurstatishi kerak. Agar yo’l qo’yilgan xatolarga shartli atama va imo-ishoralar bo’lmasa hakam o’yinchiga xatosini qisqa va lo’nda og’zaki tushuntirishi kerak	2	NA	1
22	Kurashvayakkakurashlarnipaydobolishivarivojlanishi. Kurashvayakkakurashlardahakamlarvaularniburchlari.	Kurash — sport turi, belgilanganqoidagamuvofiqikkisportchiningyakkama-yakkaolishuvi. Kurashishsan’atiko’pxalqlardaqadimzamonlardanbuyonma’lum. K. ayniqsaYunonistondakengtarqalib, qadimgiolimpiadamusobaqalaridandoimiyo’rinolibkelgan. Milliykurashningxilma-xilko’rinishlariGretsiya, Italiya, Yaponiya, Turkiya, Eron, Afg’oniston, Rossiya, O’zbekiston, Gruziya, Armaniston, Ozarbayjon, Qozog’istonvaboshqamamlakatlardamavjud. Zamonaviy sport kurashiningasosiyqoidalari XVIII asroxiri — XIX asrboshlaridaYevropaningbirnechamamlakatlaridaishlabchiqildi. 1912-yil Xalqarohavaskorlarkurashfederatsiyasi (FILA) tuzildi (hozirunga 144 mamlakat, O’zbekiston 1993-yildan aʼzo)	2	NA	1
23	Kurashvayakkakurashlardahakamlarniimoishoralarivaatamalari.	Musobaqalardaxizmatko'rsatishuchunhakamlarkollegiyasikurashfederatsiyasininghakamlarkomissiyasitomonidantayinlanadi. vamusobaqao‘tkazayotgan sport tashkilotitomonidantasdiqlanadi. Hakamlarkollegiyasi bosh hakam, bosh kotib, gilamrahbari, arbitr, yon hakam, sekundomerchi-hakam, axborotchi-hakam, musobaqavrachidantashkiltopadi. Bosh hakam musobaqadagihakamlarkollegiyasigarahbarlikqiladi, musobaqao‘tkazayotgantashkilotvategishlikurashfederatsiyasioldidamusobaqalamingo‘tkazilishigajavobgarbo‘ladi.	2	NA	1
24	Kurash va yakka kurashlarda hakamlik qilish va ularni o‘rgatish. Kurash va yakka kurashlarda maydonlari va jihozlar	Arbitrbellashuvgabevositahakamlikqilishpaytidaengmas’uliyatlivazifanibajaradi. U bellashuvningborishiniboshqaradi, kurashchilarharakatinibaholaydivabellashuvningmusobaqalarqoidasigamuvofiqo‘tishinikuzatibturadi. U bellashuvboshlanishito‘g‘risidaishoraberadi, bellashuvnito‘xtatadivayakunlaydi, yon hakam yokigilamrahbariningma’qullashigaqarab, bellashuvnitikturishdayokiparterdadavomettirishnibelgilaydi.	2	NA	1
25	Xalq harakatli o’yinlarini tashkillashtirish va o’tkazishda qo’yiladigan pedagogik talablar	Harakatli o’yinlarni o’tkazishda o’qituvchining tashkilotchi va tarbiyachi sifatidagi roli juda mas’uliyatlidir. O’yinni o’rgatish jarayoni shunday uyushtirilishi kerakki, unda bolalarga o’zaro o’rtoqlarcha munosabatda bo’lish, vatanparvarlik, ijtimoiy foydali mehnatga to’gri munosabatda bo’lish tuyg’ulari singdirilsin		NA
26	Maktabda, darsda va darsdan tashqari vaqtda qo’llanladigan xalq harakatli o’yinlari. xalq harakatli o’yinlarining tasnifi	Darsda, shuningdek turli o’yinlarni o’tkazish jarayonida o’rganiladigan materialning metodik jihatdan izchil bo’lishiga e’tibor berilishi lozim. Bu, birinchidan, darsning ta’lim-tarbiyaviy vazifalarini to’g’ri hal qilish, ikkinchidan, dars materiallarining to’la o’tilishiga erishish, uchinchidan, butun dars davomida har ir mashqni muayyan me’yorda to’gri olib borish imkonini beradi		NA
27	Sport o’yinlari davrlari va uslublari	Sportga yo’naltirish va sportni ixtisoslashtirish iste’dodlilarni izlash hamda ularni topish bilan boshlanadigan, ixtisoslashtirilgan mashqlar davomida yo’naltirilgan o’qitish bilan davom etuvchi yaxlit jarayonning davrlari hisoblanadi		NA
28	I-IX sinfo’quvchilariuchuno’yinlar. Kichikyoshdagi (7-10 yoshdagi) o’quvchilaruchuno’yinlar	Bu yoshdagibolalaruchunharakatlio’yinlarjismoniytarbiyadarsiningasosibo’libhisoblanadi. Shuninguchunmaktabdasturidao’yinlargaboshqamateriallarganisbatanko’proqo’rinajratiladi. Buningsababishundaki, dasturgakiritilganturlixiljismoniymashlarnibolalarxilma-xilo’yinlarvositasidaosonginaidrokqiladilarvao’zlashtiradilar		NA
29	Katta yoshdagio’quvchilaruchuno’yinlar	O’qituvchiharakatlio’yinlarnio’tkazganda V-IX sinfo’quvchilariningyoshxususiyatlariularorganizminingtezroqo’sishibilanxarakterlanishiniunutmasligilozim. Shuninguchundarsdao’yinlartashkilqilishvao’tkazishpaytidahamdamashg’ulotlarvaqtidao’yinmateriallariningasta-sekinva har taraflamao’tilishinihisobgaolishzarur		NA
30	Tanaffusvaqtidao’tkaziladigano’yinlar	Tanaffus vaqtlarida o’yinlar o’tkazish tarbiyaviy va gigiyena jihatidan katta ahamiyatga egadir. O’quvchilar yozda maktab yonidagi maydonchada, qishda esa sport zallari va koridorlarda o’ynashni yaxshi ko’radilar. Tanaffus vaqtlarida ko’pincha boshlang’ich sinf o’quvchilarining o’zlari har xil o’yinlar o’tkazadilar. Ana shundaypaytlardayetakchilaryokiyuqorisinfo’quvchilariulargayordamberishlarikerak.	2	NA	1
31	Maktabkechalarivabayramlardao’tkaziladigano’yinlar	Maktabda sport kechalarivabayramlario’quvchilardatetikvaquvnoqkayfiyatyaratishuchunengta’sirlitadbirbo’libhisoblanadi. Maktabningbundaytadbirlarigakiritiladigano’yinlaraktiv dam olishvositasiginabo’libqolmasdan, butunmaktabjamoasiningjismoniytarbiyasohasidagita’lim-tarbiyava sport ishlariniyakunlovchiko’rsatkichhamdir. Bundantashqari, turlio’yinlarvasportchilarningchiqishlario’quvchilarnijismoniytarbiyava sport mashg’ulotlarigako’plabjalbqilishimkoniniberadi	2	NA	1
32	Sport seksiyalarigabolalarnitanlashdaxalqharakatlio’yinlariningo’rni	Harakatlio’yinlar, estafetao’yinlarimaktab sport seksiyasidayetakchio’rinlardanbiriniegallaydi. Harakatlio’yinlarbasketbol, voleyvol, futbol, qo’lto’pivaboshqaseksiyalardako’proqqo’llaniladi. Shuningdek, gimnastika, yengilatletikavasuzishseksiyalarida ham harakatlio’yinlardanfoydalaniladi	2	NA	1
33	Ayrim xalq o’yinlarini mohiyati, mazmuni, izohi va ularni jismoniy va ijtimoiy tarbiyadagi ahamiyati	G.Jahongirovning ma’lumotlarida Mahmud Qoshg’ariyning bundan 900 yil ilgari “Munguz-munguz” nomli bolalarga mo’ljallangan va ularni xotirasini hamda diqqat e’tiborini mustahkamlovchi xalq o’yinini ta’riflaganini ko’rsatib berilgan. Boshqa ko’pgina mutaxassislarning ma’lumotlaridaxalq o’yinlarining jismoniy tarbiyada, ahloqni, og’zaki nutqni takomillashtirishda, sport malakalarini shakllantirishda vosita sifatida qo’llanilgan va ijobiy samaralarning natijalari yoritilgan.	2	NA	1
34	Milliyo’yinlargao’qituvchiningo’yingatayyorlanishi	Yaxshitanlangano’yinmuvaffaqiyatlita’limvatarbiyaberishningmuhimshartibo’libhisoblanadi. O’qituvchio’yinnio’tkazishgatayyorgarlikko’rishyuzasidanqiladiganishlaridano’yingaqatnashuvchilarningtarkibini, ularningyoshxususiyatlarini, shuningdek, jismoniytayyorgarliginihisobgaolib, darsoldigaqo’yiladiganasosiyvazifalarnianiqlabchiqishizarur	2	NA	1
35	Milliyo’yinlarnio’tkazishshart-sharoitlari	Avvalozaruriyasbob-uskunalarbo’lishikerak. Masalan: diametri 8 smliarqondan, jundan, lattadan, rezinadanasalgankoptokchalar (rezinadanyasalgankoptokchalaryuqoriharoratdataranglikholatiniyo’qotadiganbo’lganligiuchunularnisalqinjoydasaqlashkerak), voleybolvabasketbolto’plari, irg’itishuchunuzunligi 1 mli tayoqlar, arqon, belbog’lar, bayroqchalar, kigizlar, taxtachalar, bolg’a, aptechkavaboshqalarbo’lishilozim. Ko’zog’rig’ikasaligaduchorbo’lmaslikuchun har biro’quvchiningo’zko’zbog’lagichibo’lishikerak	2	NA	1
36	Yordamchilartayinlash	O’qituvchi o’yin qoidalarining bajarilishini kuzatish va natijalarni hisobga olib borish uchun, shuningdek, asbob-uskunalarni tarqatish va asboblarni o’rnatish uchun o’ziga yordamchilar tanlab olishi mumkin. Yordamchi – o’yinning bo’lajak tashkilotchisidir. Yordamchi o’yinlarga xolisona munosabatda bo’lishga odatlanishi kerak. Keng joylarda o’ynaladigan o’yinlarni o’tkazishda shu o’yinlarda anchagina tajriba orttirgan o’quvchilarni o’qituvchiga yordamchi qilib tayinlash maqsadga muvofiq bo’ladi.	2	NA	1
37	O’yingarahbarlikqilish	O’yinning o’rganilishi va o’yin paytida bolalarning o’zlarini qanday tutishlari ko’p jihatdan rahbarga bog’liq bo’ladi. O’yinshartli signal (komandaberish, hushtakchalish, qarsakchalish, qo’lyokibayroqchanisilkitish) bilanboshlanadi. O’qituvchibarchao’yinchilarningo’yinmazmuninitushunibolganliklarigavaqulayroqyergajoylashganliklarigaqanoathosilqilgandankeyin signal beradi	2	NA	1
38	O’yindagiintizom	O’yindagiintizomlilik deb, o’yinchiningbarchao’yinqoidalarini, o’zzimmasigayuklatilganhammavazifalarnionglivavijdonanbajarishidaniboratbo’lganhulqigaaytamiz. Bundayo’yinchimaqsadgaerishishuchuno’zjamoasibilanbirgalikda harakat qiladi	2	NA	1
39	Hakamlikqilish	Har biro’yinob’ektivvaodilonahakamlikqilishni talab qiladi. Agar o’yinqoidalariningbajarilishinidiqqatbilanvajiddiyravishdakuzatilmasa, o’yino’ziningta’lim-tarbiyaviyqiymatiniyo’qotadi. Hakamlikroliniko’pinchao’yinrahbariningo’zibajaradi. Ammo burolnio’ynovchilardanbirortasi (bolalarningo’zlarisaylaganyokio’qituvchinavbatbilantayinlagano’ynovchi) bajarganima’qulroqbo’ladi	2	NA	1
40	O’yindaqilinadiganharakatlarnimuayyanme’yordaolibborish	O’yindaqilinadiganharakatlarnito’g’ribelgilasho’qituvchiningmuhimvazifasibo’libhisoblanadi.O’yinnio’tkazishgakirishishdanoldinqilinadiganishningxarakterivao’ynovchilarningkayfiyatinihisobgaolishlozim. Agar o’yinchio’tkazishgakirishishdanoldinqilinadiganishningxarakterivao’ynovchilarningkayfiyatinihisobgaolishlozim	2	NA	1