O’zbekiston respublikasi madaniyat vazirligi o‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi o‘zbekiston respublikasi madaniyat vazirligi

ESHITISH APPARATLARINI ISHGA SOLISH UCHUN MASHQLAR 
Sahnaga qadam qo‘yayotgan har bir bo‘lajak aktyorning birdan-bir istagi 
bo‘ladi, u ham bo‘lsa yorqin va esda qolarli aktyor bo'lish. Buning uchun sahna 
tajribasidan qolgan meros nasixatdir: «Kuchli va mustaqil odamlarning xatti-
harakatlarini 
o‘zingizga murhlashingiz kerak. Hamisha ijro etayotgan 
obrazingizning maqsadini aniqlashingiz va maqsadga erishishga qaratilgan xatti – 
harakatingizni aniqlashingiz lozim». Ko'pincha aktyorlar, aktyorlik san'ati nafaqat 
samimiy va haqiqiy his-tuyg'ularni boshdan kechirishiga ishonishadi. Juda ko'p 
aktyorlar, agar ular o'z ishlarida haqiqiy ko'z yoshlariga erishgan bo'lsalar, ular 
rolga yaxshi kirishgan deb hisoblashadi. Faqat maqsadga erishish uchun ushbu his-

---

108
tuyg'ulardan qanday foydalanish, berilgan rolni o'zi va tomoshabinlar uchun 
qiziqarli va hayajonli ijro etishni xohlasa va aynan mana shu xohish uni ikki 
quyidagi yo‘l oldiga olib keladi: 
- 1-yo‘l. Haqqoniy ijro
- 2-y`ol. Yolg‘on ijro.
Aktyor his-tuyg'ularni yakuniy natija sifatida emas, balki to'siqlarni bartaraf 
etish va ishdagi nizolarni hal qilish vositasi sifatida ko'rib chiqishi kerak. Ana 
shundagina ikki yo‘ldan birinchisini tanlagan bo‘ladi. Ma'lumki, biror narsaga 
erishish uchun kurashilayotganda vaqt tezroq o‘tadi. Aktyor eng katta hissiy 
tanglik holatida o'z maqsadiga erishganligi sababli, u aktyor va uning 
tomoshabinlari uchun vaqtni qisqartiradi, daqiqalarni tezroq bajarishga majbur 
qiladi va tomoshabinlar voqealar qanday rivojlanishini kutishadi. Aktyor 
ssenariyni o'z ichiga olgan maqsadlar uchun vaqtni tezlashtirish uchun hayot 
tajribasiga qanday murojaat qilishni yaxshi biladi va mana shu holat haqqoniy 
aktyorni va tomoshabinlarni katarsis holatiga ya’ni larzaga solidi. Aktyor hamisha 
qalbiga quloq tutishi kerak. Bu degani aktyor sifatida sahnada qanday harakat 
qilishi-yu, qanday so‘zlashi, umuman sahnada nimalarni xohlashi kerak-degan 
savollarga javob topishi zarur-deganidir. Mutaxassislarning aktyorlarga bergam 
quyidagi maslaxatlarini javob tariqasida keltiramiz: 
-
Xohish istaklarni aniqlang va ularni qalban boshqaring. Lekin xohish 
istaklarga quloq tutayotib unga tobelanib qolsangiz xohish istaklar sizni boshqaradi 
va roldan tashqariga chiqarib yuboradi. 
-
Siz qalbingizga ya’ni aktyor sifatida aktyorning qalbiga quloq tutishni 
o‘rganishingiz kerak. Buning uchun sizga sukunat judda katta dastyor vazifasini 
bajaradi.
-
Siz rolga tayyorgarlik qilayotganingizda maylida u kichik bir epizod va 
maliki oddiy daraxtmi, stulmi farqi ahamiyatli emas, o‘sha rolingizdagi holatdan 
kelib chiqqan holda quloq tuting.
-
Siz yaratayotgan obraz siymo deylik hissiz tayoqdir, agar u jonlanganda 
nima bo‘lardi nimalarni his qilardi va bu haqda juda ko‘p o‘ylang va o‘y 

---

109
hayollaringizni ichki meningiz bilan muhokama qiling agar u ham yordam bermasa 
ustozdan shu holat uchun yordam bo‘ladigan mashqlarni oling va qunt bilan 
bajaring.
-
Tuyg'ular-bu harakatga reaktsiya, lekin aksincha emasligini unutmang.