O‘zbekiston respublikasi madaniyat va sport ishlari vazirligi

Maktab hujjatlarini tahlil qilish 
Eksperiment tajriba-sinovi 
Statistika ma’lumotlar tahlili 
Matematika-kibernetika metodi 
 
 
 
 
Kasbiy  pedagogikaning  ilmiy  -  tadqiqot 
metodlari  yosh  avlodni  tarbiyalash,  o‘z  kasbiga 
bilimli  qilish  va  o‘qitishning  real  jarayonlariga  xos 
bo‘lgan  tashqi  va  ichki  aloqa  va  munosabatlarni 
tarkib  toptirishga,  ularning  ijobiy  va  salbiy 
tomonlarini 
ajratishga, 
bilim 
berish 
va 
tarbiyalashning  optimal  yo‘llari,  metod  va 
vositalarini  ilmiy  tekshirishlar  o‘tkazib  aniqlashga 
yordam beradi. 
 
 
 
Pedagogik kuzatish 
Suhbat  
O’quvchi ijodini o’rganish 
So’rovnoma test 

---

74 
 
tahlil  qilinadi  va  qiyoslanadi,  Nihoyat,  kuzatish  natijalariga  qarab,  pedagogik 
vaziyatlarni  ijobiy  tomonlarga  o‘zgartirish  uchun  kerakli  tavsiyalar  taqdim  etiladi. 
Pedagogik kuzatish metodi bevosita va bilvosita kuzatish turlariga bo‘linadi. Bevosita 
kuzatish  metodi  biror-bir  hodisaning  oqibatlari,  o‘quvchining  shu  vaziyatda  bo‘lgan 
xatti-harakatlari,  so‘zlari  haqidagi  aniq  materialni  o‘quvchilar,  o‘qituvchilar,  ota-
onalar, boshqa shaxslar orqali yoki video, diktofonni qo‘llashi bilan o‘rganib olishga 
imkon  beradi.  Bilvosita  kuzatishda  to‘g‘ri,  ob'yektiv  natijalar  olish  uchun  shaxsan  
tadqiqotchi  pedagog  o‘zi  ishtirok  qilib,  bor  ish,  hodisa  va  vaziyatlarni,  kerakli 
o‘quvchilar xatti-harakatlarini o‘z ko‘zi bilan kechiradi. 
Suhbat  metodi  -  maktab  o‘qituvchilari  va  o‘quvchilar  jamoasi  bilan,  ota-onalar, 
tanish va notanish odamlar bilan maktab va boshqa ta'lim muassasalarda, xonadon va 
ko‘chada,  transport  yoki  biron  tashkilotda  yakka,  guruhli  yoki  ommaviy  tarzda 
qo‘yilgan pedagogik masalalarni aniqlash uchun olib borilganda qo‘llaniladi. Har bir 
pedagogik  maqsadga  yo‘naltirilgan  suhbat  tadqiqotchining  jiddiy  tayyorgarlik 
ko‘rganini bildiradi. Jumladan, suhbat mazmunli va maqsadga muvofiq o‘tishi uchun 
avvalambor quyidagi masalalar yechishi talab etadi: 
- suhbat rejasini tuzish, uni amalga oshirish yo‘llarini belgilash; 
- qo‘yilgan masalalarga oid kerakli savollarni topish; 
-  suhbatni  o‘tkazish  joyi  va  vaqtini  belgilash  va  erkin,  do‘stona  gaplashishga 
qulay sharoitlar (shinam joy, chiroyli musiqa, yorug‘lik, guldastalar va h.k.) yaratish; 
-  suhbatdoshlarning  soni,  yoshi,  kasbi,  bilim  va  madaniyat  darajasi  va  hulq-
atvorini,  umuman  kimligini  oldindan  bilish  yoki  aniqlab  olish,  suhbat  chog‘ida 
shularni unutmaslik; 
-  suhbatga  madaniy  chaqirish,  taklif  qilish  yoki  suhbat  qilishni  so‘rash,  iltimos 
qilish; 
-  suhbatda  tashqi  ko‘rinish  va  o‘zini  madaniy  tutishi,  mazmunli  so‘zlari  bilan 
suhbatdoshlarni lol qoldirish; 
-  o‘zi  va  suhbatdoshidan  mahmadona  va  bachkana  bo‘lmasligini  so‘rash,  bor 
savollarini aniq va ravon qo‘yish;  
- muomala ohangini ijobiy to‘g‘irlash, jiddiy tusda gapirish; 
- suhbatning qaysi bir daqiqasida uni kerakli, maqsadiy tomonga yo‘naltira olishni 
bilish,  suhbatdoshning  ayni  paytdagi  ruhiy  holatini  sezib,  suhbatni  shunga 
moslashtirish, o‘zgartirish yoki mutlaqo to‘xtatish. 
Tekshirayotgan suhbatdosh bilan bevosita og‘zaki suhbat tarzida aloqada bo‘lish 
paytida uning javoblarini ko‘pincha yozmasdan erkin muomala shaklida qo‘llaniladi. 
Lekin  bu  pedagogik  tadqiqotga  yo‘naltirilgan  suhbat  erkin  suhbat  emas,    savollarni 
oldindan  belgilangan  izchillikda  bayon  qilishni  nazarda  tutadi.  Bunda  javoblar 
suhbatdoshlarning roziligi bilan video yoki diktofonga yozib olinadi. Suhbat natijalari 
tahlil  qilinadi,  qiyoslanadi,  umumlashtiriladi,  tegishli  xulosalar  chiqariladi,  ular 
qo‘shimchalar bilan pedagogik jarayonga kiritish yoki kiritmasligiga tavsiya beriladi.   

---

75