Oʻzbekiston respublikasi jismoniy tarbiya va sport vazirligi oʻzbеkistоn davlat jismоniy tarbiya va sport universiteti ziyamuxamedova sabohat abdullayevna

Klinikasi.
Kasallikning inkubatsion davri 3 kundan 7 kungacha. Uning 
bubonli, ko‘z-bubonli, angina bubonli, ichak, o‘pka va septik formalari farq 
qilinadi. Hamma turida ham kasallik to‘satdan boshlanadi. Vaqti-vaqti bilan et 
uvishib, to‘satdan harorat 38-40

gacha ko‘tariladi. Bosh qattiq og‘rishi, aylanishi, 
darmonsizlik, ishtaha yo‘qolishi, mushaklar og‘rishi kuzatiladi. Bemorning yuzi 
qizaradi, ko‘z shilliq pardasi yallig‘lanadi, tili karash bilan qoplanadi, og‘iz 
bo‘shlig‘ida mayda qon quyilishi kuzatiladi, jigari va talog‘i kattalashadi. Kasallik 
shakliga qarab, turli joydagi limfa bezlarining kattalashishi kuzatiladi. Ba’zan 
bubon kattaligi tuxumdek bo‘ladi. Ko‘p hollarda bubon asta-sekin so‘rilib ketadi, 
ba’zan yiringlaydi. Ichak va o‘pka formalari ancha og‘ir o‘tadi. Qonda 
leykopeniya, limfotsitoz, ROE tezlashishi xarakterli.
Diagnostikasi.
Laboratoriya usullaridan biologik va serologik usulubdan 
foydalaniladi. Biologik uslubda bubondan olingan material dengiz cho‘chqasi 
tanasiga yuboriladi. Tulyaremiya bor bo‘lgan taqdirda hayvon 4-14 kun ichida 
o‘ladi. Agglyutinatsiya reaksiyasi ham qo‘yiladi. Tulyaremiya diagnostikasida 
allergiya uslubdan ham foydalaniladi. Buning uchun bilak terisi orasiga 0,1 ml 
tulyarni yuborib, 24 va 48 soatdan so‘ng natijasi teshiriladi. 

---

112 
Davolash.
Streptomitsinni (kuniga 0,5-1,0 dan) 8-10 kun davomida 
qo‘llash yaxshi natija beradi. Davolash maqsadida spetsifik vaksina ham 
qo‘llanadi. Bubonga simob malhami surtiladi. Ko‘z jarohatlanganda albutsid 
tomiziladi.
Profilaktikasi.
Spetsifik profilaktika maqsadida Elbert – Gayskiy vaksinasi 
ishlatiladi. Kemiruvchilarni qirish vositalaridan foydalaniladi. Suv manbalari, oziq-
ovqat, g‘alla ehtiyot qilib saqlanadi.