O’zbеkistоn rеspublikаsi хаlq tа`limi vаzirligi

SITSERON
O`zining otashnafasligi bilan Demosfen darajasida turadigan va antik dunyoning
ikkinchi ulug` so`z ustasi sifatida tanilgan notiq Mark Tulliy Sitserondir.
Sitseron   eramizdan   oldingi   103-yilda   Rimdan   uncha   uzoq   bo`lmagan   Arpina
shahrida   tug`iladi.   Uning   ota-onasi   shahar   fuqarosining   badavlat   suvoriylar   toifasiga
mansub kishilar edi. Ular o`z bolalariga yaxshi bilim berish maqsadida Rimga ko`chib
keladilar.   Dastlabki   tahsilni   Yunon   murabbiylari   qo`lida   olgan   Sitseron  ilk
bolaligidayoq   Yunon   tilini   to`la-to`kis   o`rganadi,   bu   xalqning   ulug`   adabiyoti   bilan
tanishadi, unga muhabbat bog`laydi. So`z san’atini egallash bobida zamonasining atoqli
notiqlari Sitseronga ustozlik qiladilar. Rim shahrida yashovchi ba’zi Yunon faylasuflari
yordamida zamonasining yangi falsafiy oqimlari bilan tanishishga muyassar bo`ladi.
Sitseron o`z faoliyatini Sulla hukmronligining dahshatli yillarida (81) boshlaydi. U
birinchi marta Publiy Kvinsiy degan  oddiy bir dehqonning g`ayri qonuniy yo`l bilan
tortib   olingan   yeri   to`g`risidagi   da’vo   yuzasidan   himoyachi   sifatida   so`zga   chiqib,
ishning muvaffaqiyatli tugallanishiga erishadi. Birinchi g`alabadan ruhlangan Sitseron
ko`p o`tmay og`ir jinoiy ishda qoralangan aybdorni yoqlab chiqishga jur’at etadi. Bu
79

---

Aim.uz
ishning tafsiloti tubandagicha bo`lgan: Rossiy degan badavlat odam noma’lum kishilar
tomonidan  o`ldiriladi. Marhumning  qarindoshlari Sullaning  yaqin amaldori Xrisogon
yordamida Rossiyning nomini soxta yo`l  bilan proskripsiya (o`zlari o`limga, mollari
davlat foydasiga  hukm qilingan odamlar) ro`yxatiga kiritib, shu yo`l bilan uning mol-
dunyosiga ega bo`lishni ko`zlaydilar; buning ustiga marhumning chinakam merosxo`r
o`g`lini qotillikda ayblab, unga qarshi jinoiy ish qo`zg`aydilar.
Rossiyning ishi shu qadar qaltis
, 
shu qadar xavfli ediki, bu jinoyatda Xrisogonning
ishtiroki   borligini   sezib,   zamonasining   atoqli   notiqlaridan   birontasi   aybdorni   mudofaa
qilishga   botinolmaydi.   Sitseron   dadillik   bilan   Xrisogonning   hiyla-nayranglarini,   yovuz
niyatlarini ochib tashlaydi  va bu xildagi qotillik faqatgina Rossiyning o`limidan foyda
chiqarishni   ko`zlagan   odamlarning   qo`lidan  kelishi   mumkin   ekanligini
 
isbotlaydi.
Ayblanuvchi oqlanadi.
Sitseron   Rossiyning   ishi   yuzasidan   so`zlagan   nutqida,   garchi   Sullaning   nomini
atamasa ham, uning