O’zbekiston Respublikasi Halq ta’lim vazirligi «Jismoniy madaniyat nazariyasi va sport turlari» kafedrasi

Taktik vazifani harakatlar orqali hal etish

Taktik vazifa harakatlar orqali hal qilingan taqdirdagina, ya’ni uning uchinchi fazasi boshlangandan keyingina amalda qanday taktik harakatlar qilish kerakligi ayon bo’ladi. Harakatlar natijasida taktik harakatlarning uch fazasining hammasida erishilgan samaradorlik to’planib, jamlangan bo’ladi.

Taktik harakatlar fazalarining o’zaro bir-biriga ko’rsa-tadigan ta’siri.

 6 5

 алоқа

тескари 4 4



1 2 3



ии 3

Sportchi musobaqalashish vaziyatini idrok etish va tahlil qilish (1) orqali taktik vazifani belgilab oladi. Bu vazifani u dastlab fikran (2), keyin esa harakatlar (3) orqali hal qilishi kerak. Bunda xotira (6) asosiy rol o’ynaydi.

Sportchi musobaqalashish shartlaridan kelib chiqqan holda vaziyatni baholab, taktik vazifani belgilab olgandan keyin u imkoni bo’lgan eng qulay usul deb hisoblangan ko’pgina imkoniyatlardan birini tanlab oladi va mana shu tanlangan tuzilish bo’yicha masalani hal etishga harakat qiladi. Bu masalaning yechimi ijobiy yoki salbiy natija bergan bo’lishidan qat’iy nazar, muayyan masalani hal qilish vaqtida mazkur tizim takomillashib boradi. Bunda xususiy va tashqi axborot, shuningdek, teskari aloqa tamoyili katta rol o’ynaydi. Jadvalda ko’rsatilgan o’z-o’ziga axborot berish, o’z-o’zini takomillashtirish hamda taktik harakatlar uchta fazasining bir-biri bilan o’zaro aloqalari taqdim etilgan.

Harakat orqali masalani hal qilish natijasi xotiraga harakatli amallarning akseptori (taqqoslash, qiyoslash, apparati) orqali teskari aloqa yo’li bilan uzatiladi. Basharti sportchi masalani ijobiy hal qilgan bo’lsa u holda kelgusida xuddi shunday vaziyatlar yuz berganda ana shu yo’lni tanlab oladi. Uni muvaffaqiyatli ravishda amalga oshiradi.

Mabodo masalaning hal qilinishi salbiy natija bergudek bo’lsa, u holda muvaffaqiyatsizlikning sabablarini aniqlash uchun tanlangan yo’l taxlil qilinadi. Bunda yo’l qo’yilgan xato musobaqalashish vaziyatini noto’g’ri idrok etish va tahlil qilish manbai, fikriy jarayonlarning yetarli darajada rivojlanmasligi natijasida masalaning fikriy hal qilinishini inkor etgan bo’lishi, shuningdek, taktik harakatlarni ro’yobga chiqarish vaqtida noaniqlikka yo’l qo’yish oqibati bo’lishi (harakat texnikasining noto’g’ri qo’llanilishi, jismoniy rivojlanishdagi kamchiliklar) yoxud ruhiy xususiyatga oid nuqsonlar – qusurlar (qo’rqoqlik, o’z kuchiga va imkoniyatlariga haddan tashqari yuqori baho berish va boshqa shunga o’xshashlar) sabab bo’lishi mumkin. Ijobiy ntija bergan harakatlarning tez-tez takrorlanib turishi maqsadga muvofiq keladigan taktik malakalarni hosil qiladi.