O`zbekiston respublikasi fuqarolik huquqining manbalari

Fuqarolik huquqida qonun analogiyasi va huquq analogiyasi

Fuqarolik qonunlari ijtimoiy hayot munosabatlarida kun sayin vujudga kelayotgan munosabatlarni to`la o`z ichiga olgan qoidalarni bera olmaydi. Turmushda fuqarolik huquqi normalari bilan nazarda tutilmagan yangi munosabatlar ham paydo bo`lishi mumkin. Shu sababli fuqarolik huquqida analogiyaga (qiyos, o`xshatishga) yo`l qo`yiladi.

O`zbekiston Respublikasi FKning 5-moddasiga asosan fuqarolik-huquqiy munosabatlari qonun hujjatlari yoki taraflarning kelishuvi bilan to`g`ridan-to`g`ri tartibga solinmagan hollarda fuqarolik qonun hujjatlarining o`xshash munosabatlarni tartibga soluvchi normasi qo`llaniladi (qonun o`xshashligi). Agar qonun o`xshashligidan foydalanish mumkin bo`lmasa, taraflarning huquq va burchlari fuqarolik qonun hujjatlarining umumiy negizlari va mazmuni (huquq o`hshashligi) ga hamda halollik oqillik va adolat talablariga amal qilgan holda belgilanadi.
Yuqorida ko`rsatilgan normaga binoan analogiya ikki turga bo`linadi: birinchisi – qonun bo`yicha, ikkinchisi – huquq bo`yicha. O`xshash munosabatlarni tartibga soladigan qonunni tadbiq etishga qonun analogiyasi deyilsa, nizoli munosabatni qonunlarning umumiy asoslari va ma`nosiga tayanib hal qilishga huquq analogiyasi deb ataladi.
Analogiya to`g`risidagi qonun (qoida) larni tadbiq etishda quyidagilarni nazarda tutish lozim. Birinchidan, yuqorida ko`rsatilgan qoidalarga faqat mazkur masala yuzasidan tegishli qonun va farmoyishlar bo`lmagan holdagina asoslanib ishni hal qilish mumkinligini, ikkinchidan, bunday analogiya tariqasida sud qarori faqat nizo uchun kuchda bo`lishligini va, uchinchidan, sud qonunlarning umumiy negizlari va mazmuniga quruqdan-quruq havola qilmay, balki qarorni ifodalashda sud qaysi qonunning umumiy asoslariga tayanib, o`z qarorini chiqarganligini ko`rsatishi lozim.
Fuqarolik huquqlarini cheklaydigan va javobgarlik belgilaydigan normalarni o`xshashlik bo`yicha qo`llanishga yo`l qo`yilmaydi (FKning 5-moddasi, 3-bandi).