O‘zbekiston respublikasi fanlar akademiyasi

Масаланинг қўйилиши. Тадқиқот предметини тушинишни яхшилаш 
учун белгиларни ажратиб олиш масаласини ҳал қилиш жараёнини бир нечта аниқ 
чегараланган кетма-кет босқичларга бўлиш мумкин. Бундай бўлиниш 
автомобилларнинг рақам белгиларини таниб олишдаги тасвирларнинг 
белгиларини ажратиб олиш масаласини ҳал қилишга бўлган ёндашувни 
соддалаштиришга имкон беради. Ҳар бир босқич мақсадини чеклаган ҳолда сифат 
мезонлари ҳақидаги саволни қўйиш ва битта ёки бир нечта босқичлар 
тўпламининг сифат кўрсаткичини оптималлаштириш мумкин [2, 3,7-12]:
1) автомобил тасвиридаги рақам белгилари соҳасини ажратиб олиш; 
2) автомобил рақам белгилари тасвирларини сегментация қилиш; 
3) символлар тасвирлари белгиларини ажратиш. 
Ушбу ишда асосий эътибор берилган тасвирни берилган хусусиятларга эга 
бўлган маълум бир бошқа тасвирга айлантиришни амалга оширувчи биринч 
босқич масаласини ҳал қилиш учун алгоритмлар ишлаб чиқиш масалаларига 
қаратилади (масалан, берилган тасвир сифатини яхшилаш ва ҳалақитли 
эффектларни олиб ташлаш учун сигнал/ҳалақитлар нисбатини орттириш 

---

64 
таъминланади ёки тасвирнинг алоҳида деталлари ажратиб кўрсатилади). Рақам 
белгилари тасвирларини характерли белгиларини аниқ аниқлаш учун берилган 
тасвирларни қайта ишлаш ва уларни маълум кўринишга келтириш зарур. 
Автомобиллар рақам белгиларини таниб олиш тизимининг тузилиши. 
Ишлаб чиқилаётган алгоритмларнинг автомобилларнинг рақам белгиларини 
таниб олиш тизимларини яратиш масалаларидаги ўрнини аниқлаш мақсадларида 
унинг тузилишини кўриб чиқамиз, у қуйидаги асосий блоклардан ташкил топади 
[2, 3, 7-11]:
1. Тасвирларни шакллантириш. Камерадан олинган тасвир уни кейинги 
қайта ишлаш ва таҳлил қилиш учун тизим киришига тушади. Бу операция муҳим 
аҳамиятга эга ва бутун тизимнинг яхлит ишлаши шу ерда фойдаланиладиган 
дастурий-аппарат воситаларга боғлиқ бўлади.
2. Рақам белгиси соҳасини ажратиб олиш. Уларни кейинчалик таҳлил 
қилиш мақсадларида қизиқтираётган объектлар – рақам пластиналарини аниқлаш 
учун фойдаланилади.
3. Рақам белгисини сегментация қилиш. Бу босқичда энг кам даражада 
муҳим бўлган пикселларга асосланган ҳолда аниқланган рақам белгисини улар 
ўртасида ажратувчи чизиқлар қуриш воситасида алоҳида символларга бўлиш юз 
беради. 
4. Символлар тасвирлари белгиларини ажратиб олиш. Ҳар бир 
сегментация қилинган символ учун унинг тасвирини характерловчи бегилар 
ҳисобланади. 
5. Матнли символларни синфларга ажратиш. Символларни синфларга 
ажратиш аввалги босқичда ажратиб олинган белгилар бўйича амалга оширилади. 
Ушбу ишда рақам белгиси соҳасини ажратиб олиш, рақам белгиси 
символларини сегментация қилиш ва тасвир белгиларини ажратиб олиш 
алгоритмларини кўриб чиқилади.