O’zbekiston respublikasi davlat statistika qo’mitasi kadrlar malakasini oshirish va statistik tadqiqotlar instituti

Creative Common
(CC) 
turidagi litsenziyalar, ochiq dasturiy ta’minot uchun jamoaviy litsenziyani 
ko’zda tutadigan 
General Publik License
 (GPL, GNU); 
Quyidagilar mamlakatimizda kraudsorsing va kraudfonding texnologiyalari 
asosida elektron tijoratni rivojlantirishnini eng muhim va boshqalardan ajratib 
turadigan jihatlari hisoblanadi: «omma»ning xilma-xilligi ishlarni bajarishi uchun 
nomzodlar tanlashda hech handay cheklovlar yukligi bilan izohdanadi. Shu nuqtai- 
nazardan, «omma» elektron tijorat loyihalariga ko’ngilli asosda qo’shiladigan 
insonlarning xilma-xilligi asosida ko’rib chiqiladi. Masalan, «omma» ni loyiha 
uchun tanlashda milliy, irqiy belgilar, professional mahorat va ma’lumot darajasi 
bo’yicha hech qanday cheklovlar yo’q. Bunda kraudsorsing tufayli erishiladigan 
sinergetik samara kraud-loyihalar qatnashchilarining turli-tumanligi hisobiga 
ta’minlanadi. «Ommani» elektron tijorat loyihasiga jalb qilish faqat internet- 
texnologiyalardan foydalanish asosida amalga oshirilishi mumkin. Kraudsorsing 
platformasi deganda, mahsus ishlab chiqilgan, o’ziniki bo’lgan yoki ijaraga 
olingan, internet tarmogi orqali kraudsorserlardan olingan katta hajmdagi 
ma’lumotlar va moliyaviy vositalarni to’plash, qayta ishlash, saqlash va uzatish 
mumkin bo’lgan texnologik servisni tushunish lozim. Gap ko’ngilli hayriyalarni 

---

405 
to’plash, saqlash va qayta taqsimlash hakida borganda platforma kraudfanding 
hisoblanadi. Kraudsorser - kraudsorsing loyihasida kungilli ravishda ishtirok 
etadigan «omma» vakili bo’lgan kishidir. Kraudsorsing mahsuloti deganda 
«omma» yaratgan, ya’ni «kraudsorserlar» mehnatidan foydalangan holda va 
kraudsorsing platformasi asosida yaratilgan mahsulot tushuniladi. Kraudsorsing 
mahsuloti sifatida loyiha, mahsulot yoki hizmat namoyon bulishi mumkin. 
Kraudsorsing deb, veb-saytda mijozlar ta’assurotlarini to’plash bo’yicha 
surovnomani joylashtirishdan tortib, to ishlab chiqarish jarayonining asosiy biznes 
jarayonlariga ko’ngillilarni kiritishgacha bo’lgan har bir narsani atash mumkin, 
deb hisoblash xato bulardi. Ushbu masalaga aniqdik kiritish uchun, har xil 
kraudsorsing turlarini ko’rib chiqamiz va ularning xususiyatlarini ta’riflaymiz. 
Internet tarmogida kraudsorsing platformasidan foydalangan xolda kraudsorserslar 
tomonidan yaratilgan elektron tijorat loyihasi asosida mahsulot va hizmatga 
qo’shimcha talab shakllantirish va iste’mol qiymati qo’shish hisobiga foyda olish 
maqsadida ko’ngilli ravishda odamlarni («omma» yoki kraudsorserlarni) loyiha, 
mahsulot, hizmat yaratish, moliyalashtirish, ishlab chiqarish va mahsulotni ilgari 
surish jarayoniga jalb qilish elektron tijorat kraudsorsingidir. 
Quyidagilar elektron tijorat kraudsorsingining majburiy belgilari hisoblanadi: 

odamlar (kraudsorserlar) ishni ko’ngilli asosda bajaradi; 

kraudsorserlar faolligi Internetda amalga oshiriladi; 

kraudsorserlar rang-barang turdagi «omma»ni ifodalaydi; 

kraudsorserlar mahsulot/hizmatga iste’mol qiymati qo’shadi; 

kraudsorserlar bitta yoki bir nechta jarayonda: loyihada mahsulot/hizmat 
yaratish, moliyalashtirish, ishlab chiqarish, mahsulotni reklama qilish va 
taqsimlashda ishtirok etadi; 

kraud-loyiha ishlab chiqaruvchilar tijorat maqsadini - kattaroq foyda 
olishni ko’zlaydi; 

---

406 

kraudsorsing 
kraudsorserlar 
ishtirokida 
yaratilgan 
loyiha/mahsulot/hizmatni boxorda ilgari surish elektron marketing