O’zbekiston respublikasi davlat statistika qo’mitasi kadrlar malakasini oshirish va statistik tadqiqotlar instituti

Platform Thinking Labs 
kompaniyasining hodimi S.Choudari platformali 
biznes-modelni yaratish uchun quyidagi yondoshuvning mohiyatini 
tushuntirib bering. 

---

543 
16-BOB. TIZIM TUSHUNCHASIDAN BIZNES-EKOTIZIM 
TUSHUNCHASIGA O’TISH 
16.1. Biznes ekotizimlarning asosiy hususiyatlari 
Ko’pchilik mutaxassislarning fikrlariga ko’ra, kompaniyalar platformalar 
asosida raqamli texnologiyalarning va biznesni rivojlantira turib, ekotizim tashkil 
qilish zarurligini tushunadilar. Bu hozirgi davrda turli-tuman ma’lumotlarga ega 
bo’lish yetarli emasligini, balki bu ma’lumotlardan qanday qilib keraklilarini 
tanlab olish hamda ularni biznes va jamiyat manfa’atlari yo’lida ishlatishni 
anglatadi. Bu ishni bitta inson yoki kompaniya qila olishi juda ham murakkab 
masala, shuning uchun ham ertangi kun iqtisodiyoti turli ishtirokchilar bilan 
hamkorlikka, yangi ekotizimlar tashkil qilishga va qiymatlar hosil qilish 
zanjirining maqsadga muvofiq ravishda o’zgarishiga asoslanadi. Biznes 
ekotizimlarining tashkil etilishi va ekotizimlarning rivojlanishiga raqamli dunyo 
katta ta'sir ko’rsatadi va bu ishlab chiqaruvchilar, yetkazib beruvchilar va 
iste'molchilar uchun chergaralanmagan imkoniyatlar yaratib beradi. Konsalting 
kompaniyalarning aytishlariga ko’ra, hozirgi paytda rahbarlarning mental holatlari 
ham o’zgarib borayapti. Agarda ular avval faqat biznes haqida, foyda haqida 
o’ylagan bo’lsalar, endi ular yetkazib beruvchilar, iste’molchilar, transport 
kompaniyalar, to’lov tizimlari, qo’shni industriyalardagi kompaniyalar hamda 
tarmoqdagi 
boshqa 
kompaniyalar 
bilan 
muloqotning 
yangi 
usullarini 
qidirmoqdalar. Bu izlanishlar natijasida kompaniyalar biznes-ekotizimlar 
yaratishda yangi imkoniyatlarni ko’rmoqdalar. Biznes-ekotizimlarni o’rganish 
menejmentdagi nisbatan yangi yo’nalishlardan biri bo’lib, uning vujudga kelishi 
internet va raqamli texnologiyalarning rivojlanishi natijasida biznesning modellari 
va hamkorliming modellarining o’zgarishi bilan bog’liq. 
Ekotizim tushunchasi biznesga Djeyms F.Murning ilmiy izlanishlari tufayli 
1993 yillarda biologiyadan kirib kelgan. U istalgan bir murakkab tizimni uning 

---

544 
boshqa tashkilotlar bilan o’zaro muloqoti orqali o’rganishni taklif qilgan va 
“
biznes-ekotizim - business ecosystem
” degan atamani kiritgan. Bunda u bunday 
tizim sifatida dinamik va birgalikda yangi mazmunlar yaratadigan murakkab 
tizimni 
tushungan 
(
Accenture 
Technology 
– Vision 2015. URL: