O’zbekiston respublikasi davlat soliq qo’mitasi

Qiymat shakllari va pulning vujudga kelishi. Ayirboshlash jarayonida tovarlarning qiymat miqdori bir-birlariga teng bo’lishi lozim. Qiymat tovarlarda mujassamlashgan, buyumlashgan abstarkt mexnatdan iborat ekan. U xolda qiymat miqdori mazkur tovarni ishlab chiqarish uchun zarur bo’lgan abstrakt mexnat miqdori bilan belgilanadi, tovarlarda mujassamlashgan mexnat mazkur tovarni ishlab chiqarish uchun sarf bo’lgan ish vaqti bilan aniqlanadi. Tovar qiymatining miqdori mexnat miqdori bilangina aniqlanib kolmay, balki mexnatning sifatiga xam bog’liqdir, sababi bozorda tovarlarning almashtirish vaqtida sifatlari, miqdorlari xisobga olinadi.

Tovarning ijtimoiy qiymati ularni yaratish uchun sarf bo’lgan ijtimoiy zaruriy mexnat bilan aniqlanadi. Bu o’z navbatida, mazkur tovarlarni ishlab chiqarishga sarf bo’lgan ish vaqti bilan ya’ni o’rtacha normal ishlab chiqarish sharoitida o’rtacha malakadagi ishlab chiqaruvchining mexnat vaqti sarflari bilan o’lchanadi. Ijtimoiy mexnat taqsimotining taraqqiyoti mexnat turlarining ko’payishiga sabab bo’ladi. Turli maxsulot yaratuvchilar xam ko’payadi. Lekin bir tovar qiymati ayrim tovar ishlab chiqaruvchilar sarflagan mexnat bilan belgilanadi. Ularning sharoitlari xar xil bo’lib, ko’pchilik tovar ishlab chiqaruvchilar sharoiti esa tovar ishlab chiqarishning o’rtacha ijtimoiy sharoitini ko’rsatadi. Mana shu sharoitda sarflangan mexnat ijtimoiy zaruriy mexnatni bildiradi va tovar qiymatini belilaydi.