O`zbekiston respublikasi davlat soliq qo`mitasi soliq akademiyasi m. I. Kutbitdinova «institutsional iqtisodiyot»

7.3. Firmaning ichki tuzilmasi
«Prinsipal-agent» muammosi hal etilishi muqobil modellardagi tashkilotning
ichki tuzilishi asosida yotadi. Firma ichki tuzilishining quyidagi to`rtta varianti
keng tarqalgan:
o
unitar (U-tuzilma),
o
xolding (X-tuzilma),
o
multidivizional (M-tuzilma)
o
aralash (A-tuzilma).
1.
Unitar tuzilma -
 hukmronlik munosabatlarining maksimal darajada
markazlashuvini nazarda tutadi. Barcha asosiy qarorlar «prinsipal» tomonidan
qabul qilinadi, uning o`zi nazoratni ham amalga oshiradi. Agar «agentlar»
faoliyatini nazorat qilish huquqi boshqalarga o`tkazilsa, u holda funksional belgi
bo`yicha – funksional bo`linmalar boshliqlariga: sotish bo`limi boshlig`i, bosh
muhandis, bosh buxgalter va h.k.ga beriladi. Shunday qilib, funksional bo`linmalar
rahbarlari bir vaqtning o`zida firma rahbariyatiga nisbatan «agentlar», bo`lib
topshiriqlarning bevosita ijrochilariga nisbatan esa - «prinsipal» hisoblanadi.
 Unitar tashkilotda «prinsipal-agent» muammosini hal etishning yagona
varianti nazorat qilishning yangi, past xarajatlari bilan bog`liq usullarini ishlab
chiqish asosida nazoratni kuchaytirishdan iborat.
Zamonaviy korporatsiya menejerlarga rahbarlik qiluvchi,
...xodimlarga rahbarlik qiluvchi menejerlardan tarkib topadi.