O’zbekiston respublikasi axborot texnologiyalarini rivojlantirish vazirligi muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti

4. Intellektual mulkning funktsiyasi iqtisodiy natijasini qayta baholash

. Yuqorida so’z yuritilgani kabi, intellektual mulk tizimi ixtirochi va kashfiyotchi yakka shaxslarning huquq va iqtisodiy manfaatlarini himoya qilib, shu orqali ixtiro va kashfiyotni rag’batlantirib, sanoatning rivojini taminlash deya tushinilib kelingan. Ammo, yaqinda , intellektual mulk aylanmasi oddiygina yakka shaxslar darajasida amalga oshibgina qolmasadan, investitsiya , xususan, to’g’ridan-to’g’ri xorijiy investitsiyalarni faollashtirib, shunga binoan, xorij texnologiyasining jalb etilishi, aholini ish bilan taminlash, ishchilarning malakasini oshirish, litsenziyalashga oid muzokaralarning faollashuvi kabi iqtisodiy natijlarni yuzaga keltiradigan narsa sifatida ,  intellektual mulk “iqtisodiyotga keng ko’lamda ta’sir ko’rsatuvchi sanoat siyosatining kuchli quroli ” deya qaytadan baholanmoqda.

(Intellektual mulkka oid iqtisodiy rivojlanish aylanmasi)

• 
  IM himoyasi      investitsiya(to’g’ridan-to’g’ri xorijiy investitsiyani ichiga oladi )   texnologiya transferi orqali texnologiya innovatsiyasi       aholini ish bilan taminlash・kadrlar resursining rivoji・litsenziyalashga oid muzokaralarning faollashuvi     mamlakatning iqtisodiy o’sishi
  

Yuqoridagi aylanma (mamlakat iqtisodiy rivoji) qaytadan ma’lum darajaga erishgach, ketma-ket yangi texnologiya va biznes usullari yuzaga kelib, ularni yana IM sifatida himoyalash orqali iqtisodiy rivojlanish bir pog’ona yuqori ko’tariladi.

Teskarisini aytadigan bo’lsak, investitsiyani yo’qotish xavfi(olib qo’yish, IM himoyasi zaifligi, qonunlarning tez o’zgarishi va boshqalar) katta bo’lsa, investitsiya firmalari va ixtirochining rag’bati yo’qolib, iqtisodning zaiflashish xavfi kuchayadi. Shu sababdan IMni himoyalash orqali  firmalar xavotirlanmasadan texnologiyani oshkor qilish, ilmiy izlanish va rivojlantirish(Research and development, R&D) qila oladigan holga kelishi , mamlakat ichki sanoatini faollashtirib , xorijdan texnologiya transferi va investitsiyani oshirish choralarini barpo etish zarur(qo’shimcha ravishda uning uchun faqatgina IM himoyasigina emas, balki R&D, texnologiya trasnferi, xorijiy investitsiyani oson va xatarsiz olib kirish uchun asosiy infrastruktura ham zarur). Yana, firmalar uchun IM oddiygina “ko’chirishdan saqlash ”vositasigina emas , balki, o’z raqobatbardoshligini etiltirish(yuqori texnologiyada katta farqqa erishish), sanoat tarmoqlariga nisbatan ta’sir kuchini ko’paytirish(o’z firmasi patentiga ko’ra o’z tizimini barpo etish, o’z standardlarini raqobatchisiga ham o’tkazish(mas, CD standardiga oid SONY・Philips patenti))ning faol va kuchli quroli sifatida baholanib , halqaro raqobatni oshiruvchi kuchli qurol bo’lib turibdi.

Bundan ilgari , intellektual mulk huquqining himoyasi tizimiga qarshi, patent kabi narsalarni egallab olgan bir qism yakka shaxs va firmalar texnologiya va foydani “ monopol” qilib, IMi yo’qlar uchun erkin raqobat muhitiga zarar etkazayotganliklari to’g’risidagi tanqid aytilgan bo’lsada, bunday fikrlar yuqoridagi IMka oid iqtisodiy rivojlanish natijiasini tushunmaydigan fikr bo’lib, to’g’ri fikr emas.