O’zbekiston respublikasi axborot texnologiyalari va kummunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI
VA KUMMUNIKATSIYALARINI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI


MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI
TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI


14-AMALIY ISH
MAVZU: TO‘LQIN UZUNLIGI BO‘YICHA AJRATILGAN TOUT APPARATURASI BILAN JIHOZLANGAN REGENERATSIYALASH SEKSIYASI UZUNLIGINI HISOBLASH VA ALOQANI TASHKIL ETISH


Gurux: 019-18
Tekshirdi: Davletova X
Bajardi: Shokirjonov A
TOSHKENT 2022

14 – amaliy mashg‘ulot

TO‘LQIN UZUNLIGI BO‘YICHA AJRATILGAN TOUT APPARATURASI BILAN JIHOZLANGAN REGENERATSIYALASH SEKSIYASI UZUNLIGINI HISOBLASH VA ALOQANI TASHKIL ETISH

14.1. Mashg‘ulotning maqsadi

To‘lqin uzunligi bo‘yicha zichlashtirilgan optik aloqa tizimlarining tuzilishi, ish prinsipi, xarakteristika va parametrlarini o‘rganish, regeneratsiyalash seksiyasi uzunligini hisoblash va aloqani tashkil etish ko‘nikmalarini shakllantirish.

14.2. Topshiriq

14.2.1. Mashg‘ulotga tayyorlanishda quyidagi o‘quv materiallarini o‘rganish va 14.3-bo‘limda keltirilgan nazorat savollariga (NS) ga javob tayyorlash zarur (ulardan 4 ta savolga javob yozma ravishda bayon etilishi kerak);

14.3.1-14.3.10 bandlar bo‘yicha: o‘quv materiali, [14.1] ning 223-248, 255-262 betlarida, [14.2] ning 53-69 betlarida, [14.3] ning 205-207 betlarida, [14.4] ning 118-120, 123-140 betlarida bayon etilgan.

14.3.11-14.3.17 bandlar bo‘yicha: o‘quv materiali [14.1] ning 318-320 betlarida, [14.5] ning 148-158 betlarida bayon etilgan.
14.3.18-14.3.19 bandlar bo‘yicha: o‘quv materiali [14.2] ning 53-69, [14.5] ning 148-158 betlarida bayon etilgan.

14.2.2. O‘zingizga tegishli variant (n) bo‘yicha quyidagi jadvalning 2-6 ustunlarida keltirilgan parametrlari bo‘yicha uning oxirgi ustunida ko‘rsatilgan parametrlari qiymatlarini aniqlang.

14.1-jadval. Topshiriq variantlari

№	NOK	Ltr, km	LOQ A-KChOP, km	, db/km	lqu, km	Qiymatlari aniqlanadigan parametrlar
1	2	3	4	5	6	7
1	64	470	200	0,19	4	pchiq, pq.q, αк, αekv.k, Lkuch.max, psh, Psh, Рsh.Σ, Рsh. Σ.max
2	18	390	220	0,2	2	pchiq, pq.q, αк, αekv.k, Lkuch.max, psh, Psh, Рsh.Σ, Рsh. Σ.max
3	12	450	200	0,21	2	pchiq, pq.q, αк, αekv.k, Lkuch.max, psh, Psh, Рsh.Σ, Рsh. Σ.max
4	8	440	260	0,2	2	pchiq, pq.q, αк, αekv.k, Lkuch.max, psh, Psh, Рsh.Σ, Рsh. Σ.max
5	32	400	280	0,19	2	pchiq, pq.q, αк, αekv.k, Lkuch.max, psh, Psh, Рsh.Σ, Рsh. Σ.max
6	32	380	250	0,25	2	pchiq, pq.q, αк, αekv.k, Lkuch.max, psh, Psh, Рsh.Σ, Рsh. Σ.max
7	30	350	180	0,2	2	pchiq, pq.q, αк, αekv.k, Lkuch.max, psh, Psh, Рsh.Σ, Рsh. Σ.max
8	18	150	100	0,29	4	pchiq, pq.q, αк, αekv.k, Lkuch.max, psh, Psh, Рsh.Σ, Рsh. Σ.max
9	40	400	230	0,27	6	pchiq, pq.q, αк, αekv.k, Lkuch.max, psh, Psh, Рsh.Σ, Рsh. Σ.max
10	30	275	150	0,22	2	pchiq, pq.q, αк, αekv.k, Lkuch.max, psh, Psh, Рsh.Σ, Рsh. Σ.max
11	40	450	240	0,21	4	pchiq, pq.q, αк, αekv.k, Lkuch.max, psh, Psh, Рsh.Σ, Рsh. Σ.max
12	30	425	200	0,23	6	pchiq, pq.q, αк, αekv.k, Lkuch.max, psh, Psh, Рsh.Σ, Рsh. Σ.max
13	28	375	150	0,24	2	pchiq, pq.q, αк, αekv.k, Lkuch.max, psh, Psh, Рsh.Σ, Рsh. Σ.max
14	20	125	50	0,26	4	pchiq, pq.q, αк, αekv.k, Lkuch.max, psh, Psh, Рsh.Σ, Рsh. Σ.max
15	32	500	250	0,31	6	pchiq, pq.q, αк, αekv.k, Lkuch.max, psh, Psh, Рsh.Σ, Рsh. Σ.max
16	50	475	175	0,32	2	pchiq, pq.q, αк, αekv.k, Lkuch.max, psh, Psh, Рsh.Σ, Рsh. Σ.max
17	64	550	250	0,33	4	pchiq, pq.q, αк, αekv.k, Lkuch.max, psh, Psh, Рsh.Σ, Рsh. Σ.max

14.1 - jadvalni tuzishda quyidagi belgilashlardan foydalanilgan: p_chiq – uzatuvchi punkt chiqishidagi signal sathi; p_q.q – qabul qilish sathi; α_к optik tolaning so‘nish koeffisienti; l_qur –tolali optik kabelning qurilish uzunligi; _ekv.k – so‘nish koeffisientining ekvivalent qiymati; L_kuch.max – kuchaytirgichlar orasidagi masofaning maksimal uzunligi; p_sh. va P_sh. – mos ravishda kuchaytirish uchastkasining shovqin sathi va quvvatlari; Р_sh.Σ – kuchaytirish uchatkalaridan yuzaga keladigan umumiy shovqin quvvati; Р_{sh. Σ.max} – ruxsat etiladigan shovqin quvvati.

14.3. Nazorat savollari:
14.3.14. Optik traktning regeneratorining qaror qabul qilish nuqtasida signalni halaqitlardan himoyalanganligi qanday hisoblanadi?
Uzatish liniyasi uchastkalarining uzunligini hisoblash va loyihalash
Tolali-optik uzatish liniya (TOUL) li uchastkalar uzunliklarini XTQyRP sonini kamaytirish uchun iloji boricha katta tanlash kerak. Uchastkaning maksimal uzunligi ikki marta hisoblanadi: fizik uzatish muhitidagi yo‘qotishlardan kelib chiqqan holda va bu muhitning dispersiya xususiyatlariga bog‘liq holda.
Uzatish liniyalari ni loyihalashda ishlatiladigan, tolali optik kabellarning optik tolalari ning asosiy parametrlari 16.1-jadvalda keltirilgan, unda quyidagi belgilashlar qabul qilingan; α – OT ning so‘nish koeffitsienti, dB/km; λ – optik nurlanishning to‘lqin uzunligi, mkm; τ – OT ning xromatik dispersiya koeffitsienti, ps/nm·km.

14.3.17. Optik signal-shovqin nisbatining parametrlari qanday hisoblanadi?

14.3.8. WDMning qanday sinflarini bilasiz?

WDM multipleksorlari uch turga bo’linadi:

• 
  odatdagi WDM;
  
• 
  zichlashgan WDM;
  
• 
  yuqori zichlashgan WDM.
  

Shu paytgacha bunday multipleksor turlarining orasida aniq bir bo’lingan chegara yo’q edi, lekin Alkatel kompaniyasi mutaxassislari tomonidan WDM tizimlarini qayta ishlash uchun ayrim chegaralar muvjud va G.692 standarti bo’yicha kanal rejasi bilan bog’liq ya’ni “to’lqin rejasi yoki chastotaviy reja” deb ataladi. Shunga bog’liq holda to’lqinli yoki chastotaviy kanal rejasining shkalasi qo’llaniladi. Ularga quyidagilar kiradi:
- 200 GGtsdan kam bo’lmagan kanallarni chastotaviy ko’chiruvchi WDM tizimlari, ular 16 tadan ko’p bo’lmagan kanallarni multipleksorlash imkonini beradi;


- 100 GGtsdan kam bo’lmagan kanallarni chastotaviy ko’chiruvchi DWDM tizimlari, ular 64 tadan ko’p bo’lmagan kanallarni multipleksorlash imkonini beradi;
- 50 GGts dan kam bo’lmagan kanallarni chastotaviy ko’chiruvchi HDWDM tizimlari, ular 64 tadan ko’p bo’lmagan kanallarni multipleksorlash imkonini beradi.

14.3.12. Tolali optik uzatish liniyasi uchastkasini hisoblashda nimalarga e’tibor berish kerak?

Tolali optik uzatish aloka liniyasi uchastkasini xisoblash.
Uzatish liniyasini loyihalashda quyidagi masalalar yechiladi:
Uzatish liniyasining trassasini tanlash;
Oxirgi va oraliq punklarning ijtimoiy-iqtisodiy xarakteristikalari;
Talab etiladigan kanallar sonini asoslash va hisoblash;
Regeneratsiyalash punktlarini joylashtirish va boshqalar.
Uzatish liniyasining trassasini tanlash texnologik loyihalash normalariga muvofiq izlanish jarayonlarida amalga oshiriladi. Trassa uzunligi minimal bo‘lishi kerak. Trassaning shaxardan tashqaridagi qismi avtomobil yo‘llari bo‘ylab, o‘pirilish va cho‘kish bo‘lmasligi uchun qishloq xo‘jaligi uchun mo‘ljallanmagan erlar, shuningdek kemiruvchi xayvonlar bo‘lmagan erlar bo‘ylab o‘tishi kerak. Loyihalashda turli xildagi er osti kommunikatsiyalarning, yuqori voltli liniyalarning va elektr temir yo‘llarining joylashuvini hisobga olish kerak. Trassaning mos keluvchi ob’ektlar bilan kesishuvi va yaqinlashuvini loyihalash normativ xujjatlarda aniqlanadi.
Aholi punktlarida trassa asosan mavjud yoki loyihalashtirilayotgan kabelli kanalizatsiya bo‘ylab, tonnellarda va ayrim xollarda erda o‘tishi kerak. Trassa bo‘ylab punktlar orasidagi masofa izlanishlar jarayonida aniqlanadi. Bunda trassaning bir necha variantlari tanlanadi, ular eng afzal variant deb tanlangan uzatish liniyasining xolat plani ko‘rinishida aks ettiriladi.