O‘zbеkiston respublikasi axborot texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi toshkеnt axborot tеxnologiyalari univеrsitеti

1.4-rasm
Umumiy xususiyatlar
Relyatsion ma’lumotlar bazasi bizga oldindan o‘rnatilgan turli xil munosabatlarni saqlash va ularga kirish imkonini berishini tan olish muhimdir. Shuning uchun biz birma-bir tahlil qiladigan ma’lumotlar bazasining har bir xususiyatini bilish juda muhimdir. Ushbu jadvallarning har biri o‘ziga xos va takrorlanmasligini oldindan aniqlaganimiz tufayli. Biroq, umumiy xususiyatlar mavjud:
asosli munosabatlar
Har qanday relyatsion ma’lumotlar bazasi ushbu formatga ega, chunki biz uni jadval sifatida bilamiz. Bu biz taqdim etadigan ma’lumotlar bilan oziqlanadi.
PostgreSQL - asosiy tushunchalar
PostgreSQL - bu relyatsion ma’lumotlar omborini boshqarish tizimi. Ya’ni, ma’lumotlarni boshqarish tizimi bo‘lib, u aloqalar(relation) ko‘rinishida taqdim etiladi. Aloqa - jadvallarni matemetik aniq ifodalash. Ma’lumotlarni jadvallarda saqlash hozirgi vaqtda shunchalik tarqalganki, huddi bu ma’lumotlarni saqlashni eng tabiiy yo‘li hisoblanadigandek. Lekin ma’lumotlarni saqlashni turli xil boshqa yo‘llari mavjud. Masalan, Unix oilasiga kirivchi operatsion tizimlarda fayllar va kataloglar iyerarxik ko‘rinishdagi ma’lumotlar ombori. Bundan tashqari hozirgi kunda, opyektga yo‘naltirilgan ma’lumotlar ombori juda tez rivojlanmoqda.
Har qanday jadval, nomlangan qatorlardan tashkil topadi. Jadvaldagi hamma qatorlar bir xil nomlangan ustinlardan tashkil topadi. Bu holatda har bitta ustun uchun qandaydir bir tipni ko‘rsatish mumkin. Ya’ni bu ustunga tegishli ma’lumotlar qaysi tipda bo‘lishi mumkinligini aniqlab olish. Ustunlar tartibi hamma qatorlarda aniq o‘zgarmas bo‘lada, SQL jadvalda aniq bir tartibni saqlab bermaydi, lekin uni so‘rov vaqtida tartiblash mumkin bo‘ladi.
Jadvallar ma’lumotlar omboriga birlashtiriladi, aniq bir PostgreSQL serverdagi ma’lumotlar ombori esa ma’lumotlar ombori klasteri tashkil etadi.

1.3. NoSQL (norelyatsion) ma’lumotlar bazasini boshqarish va PhpMy Admin haqida

1.5-rasm
NoSql(Not Only SQL yoki No Sql) tushunchasi 2009-yildan boshlab mashhur bo'la boshladi. Aynan o'sha davrda web texnologiyalar va ijtimoiy xizmatlar ma'lumotlarni saqlash va ular ustida amallar bajarish usullari rivoji uchun yangi turtki berdi.
Bunday loyiha yaratuvchilari odatiy ma'lumotlarni saqlash tizimlari mos kelmaydigan yoki juda ham qimmatlik qiladigan masalalarini hal qilishlariga to'g'ri keldi. Bundan tashqari, bunday ma'lumotlar omborini boshqa yangi turdagi ma'lumotlar omboriga almashtirishga startapchilar va "Big Data"lar bilan ishlovchilar sababchi bo'lishdi.
NoSQL - aloqador bo'lmagan DMS bo'lib, u qat'iy sxemani talab qilmaydi, qo'shilishdan qochadi va o'lchovni osonlashtiradi. NoSQL ma'lumotlar bazasi ma'lumotlar saqlash uchun juda katta ehtiyojga ega bo'lgan taqsimlangan ma'lumotlar omborlari uchun ishlatiladi. NoSQL Big ma'lumotlar va real vaqtda veb-ilovalar uchun ishlatiladi. Masalan, Twitter, Facebook, Google kabi kompaniyalar har kuni terabayt ma'lumotlarini to'playdi.