O‘zbekiston respublikasi axborot texnologiyalari va kommunikatsiyalar rivojlantirish vazirligi muhammad al-xarazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universitetining urganch filiali

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA KOMMUNIKATSIYALAR RIVOJLANTIRISH
VAZIRLIGI


MUHAMMAD AL-XARAZMIY NOMIDAGI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETINING
URGANCH FILIALI




« MA`LUMOTLAR BAZASI »
FANIDAN MUSTAQIL ISH

Mavzu: Ob’ektli ma’lumotlar bazasi. Loyixalash,

qayta ishlash va tadqiq qilish.
Kurs: 3-KURS 961-20-GURUH (KI O’ZB SIRTQI)
Muallif: Yuldashev Qahramon Quvandiq o’g’li
Tekshirdi: _______________________________
URGANCH - 2022.

REJA:

1. 
   Maʼlumotlar bazasi nima.
   
2. 
   Ma’lumotlar bazasini loyihalash jarayoni.
   
3. 
   Maʼlumotlar Bazasining tuzilishini rejalash.
   
4. 
   Jadvallar oʻrtasida munosabat.
   

Maʼlumotlar bazasi nima?
Maʼlumotlar bazasi (MB) bu – maʼlumotlarni saqlash, oʻqish, qayta ishlash va qidirish uchun moʻljallangan markaziy maʼlumotlar ombori. Turli dasturlar yaratar ekanmiz, dastur ishlashiga oid boʻlgan maʼlumotlarni u yoki bu koʻrinishda saqlashimiz kerak. Misol uchun dastur foydalanuvchilari va ularning shaxsiy maʼlumotlari, rasmlari, postlar, mahsulotlar va hokazo.
Bu maʼlumotlarni qay koʻrinishda saqlash, turli maʼlumotlar oʻrtasidagi munosabatlar (foydalanuvchi-post, mijoz-mahsulot), bu maʼlumotlarga murojaat qilish va unumli foydalanish uchun MBni toʻgʻri loyihalash juda muhim ahamiyatga ega.
MAʼLUMOTLAR BAZASINI LOYIHALASH. 1-QISM. 13
Bugungi kunda maʼlumotlar bazasini boshqarish uchun turli tizimlar mavjud. Bulardan eng mashhurlari: MySQL, Oracle DB, PostgreSQL, MongoDB, SQLite Microsoft SQL server, IBM DB2.

Ma’lumotlar bazasini loyihalash jarayoni
Yaxshi tuzilgan ma’lumotlar bazasi:

• 
  Ortiqcha (takrorlanuvchi) ma’lumotlarni bartaraf qilish orqali xotirani tejaydi.
  
• 
  Ma’lumotlarning aniqligi va yaxlitligini saqlaydi.
  
• 
  Ma’lumotlarga turli usullar bilan murojaat qilishni ta’minlaydi.
  

Samarali va foydali MBni loyihalashtirish quyidagi jarayonlarni o’z ichiga oladi:

1. 
   Talablarni tahlil qilish yoki ma’lumotlar bazasining maqsadini aniqlash
   
2. 
   Ma’lumotlarni jadvallarga ajratish
   
3. 
   Asosiy kalitlarni (primary key) ko’rsatish va munosabatlarni tahlil qilish
   
4. 
   Jadvallarni standartlashtirish uchun normallashtirish
   

Keling, har bir qadamni batafsil ko’rib chiqaylik. Maʼlumotlar bazasining turli modellari juda ham koʻp, biz esa ushbu qo’llanmada eng koʻp ishlatiladigan relyatsion ma’lumotlar bazasi modelidan (relational model) foydalanamiz.
Yuqoridagi jarayonlarni koʻrishdan avval Relational Model bilan tanishaylik.