O’zbekiston respublikasi axborot texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi muhammad al-xozazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA KOMMUNIKATSIYALARINI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI MUHAMMAD AL-XOZAZMIY NOMIDAGI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI 713-21 –GURUH TALABASI XUSHVAQTOV SHAMSIDDINNING MA’LUMOTLAR BAZASI FANIDAN TAYYORLAGAN MUSTAQIL ISHI

Amaliyotda ma'lumotlar bazasini qurishda ma'lumotlar modeli

Reja:

• Ma’lumot modeli va turlari.
• Ierarxik (shajara) ma’lumot modeli.
• Tarmoqli ma’lumotlar modeli.
• Relyatsion ma`lumotlar modeli

Ma’lumotlar modeli bu ma`lumotlar bazasini ma'lumot elementlari to’plami orasidagi bog’lanish tuzulmalarini tasvirlovchi umumiy sxemadir. Ma'lumotlar modeli tushunchasini aniq ta'rifi Kodd tomonidan tushuntirib berilgan. U ma'lumotlar modelini uchta kerakli komponentasini keltirgan:

• Ma’lumotlar modeli bu ma`lumotlar bazasini ma'lumot elementlari to’plami orasidagi bog’lanish tuzulmalarini tasvirlovchi umumiy sxemadir. Ma'lumotlar modeli tushunchasini aniq ta'rifi Kodd tomonidan tushuntirib berilgan. U ma'lumotlar modelini uchta kerakli komponentasini keltirgan:

1. Mavjud bo'lgan ma'lumot tuzilmalarini aniqlash vositalari majmuasi;

• 1. Mavjud bo'lgan ma'lumot tuzilmalarini aniqlash vositalari majmuasi;
• 2. Ma'lumotlarni qidirish va qayta ishlash uchun ma`lumotlar bazasi

holatiga qo'llaniladigan amallar to'plami;

• 3. Oshkor holda ma`lumotlar bazasi holatini aniqlovchi va bir butunligini ta'minlovchi vositalar to'plami.

Hozirgi kunda asosan 3 turdagi ma’lumotlar modelidan keng foydalaniladi

• Ierarxik ma’lumotlar modeli;

• Tarmoqli ma’lumotlar modeli;

• Relyatsion ma’lumotlar modeli.

Ierarxik (shajara) ma’lumot modeli.

• Ierarxik ma`lumotlar modelida yozuvlar daraxtsimon tuzilmali ko'rinishda bo'ladi. Ma`lumotlar bazasini boshqarish tizimlaridan ba'zi birlari faqat ierarxik tuzilishga ega bo'lganlari bilan ishlatiladi. Ierarxik tuzilmali ma'lumotlar sodda yaratiladi. Bu ko'pincha taddimotlarda qulay, lekin ma'lumotlarni ko'plari daraxtsimon tuzilmali bog'lanish tabiatiga ega emas!

Tarmoqli ma’lumotlar modeli.

• Tarmoqli ma’lumotlar modeli. Agar munosabatdagi joriy element bir necha berilgan elementga ega bo`lsa, bunday bog`lanishlarni ierarxik strukturalar bilantavsiflab bo`lmaydi. Bunday tuzilmalar tarmoqli graflar bilan tavsiflanadi. Tarmoqli strukturalarida element ixtiyoriy boshqa element bilan bog`lanishi mumkin. Ya'ni, tarmoqli bir necha kichkina ob'ektlardan tashkil topgan yirik ob'ekt deb qarash mumkin.

Tarmoqli ma`lumotlar bazasi turida ma'lumotlar bilan quyidagi ishlarni bajarish mumkin.

• Tarmoqli ma`lumotlar bazasi turida ma'lumotlar bilan quyidagi ishlarni bajarish mumkin.
• 1. ma`lumotlar bazasi yozuvlarini qidirish;
• 2. yangi yozuvni yaratish;
• 3. joriy yozuvni olib tashlash;
• 4. joriy yozuvni tiklash;
• 5. yozuvni bog`lanishga qo`shish;
• 6. yozuvni bog`lanishdan olib tashlash;
• 7. boglanishlarni o`zgartirish.

Relyatsion ma`lumotlar modeli

Relyatsion ma`lumotlar modeli. Ma'lumotlarni relyatsion modeli asosida munosabat tushunchasi yotadi. Munosabatni ikki o'lchamli jadvallar yordamida tavsiflash qulay. Jadval tushunarli ko'rimli va inson uchun oddiy. Munosabatlar to'plami ma'lumotlarni saqlash uchun ishlatilishi mumkin. Shu bilan birga ular orasidagi bog'lanishlarni modellashtirish imkonini beradi. Yuqorida ko`rib chiqilgan ierarxik, tarmoqli va boshqa ma'lumotlarni tasvirlash usullarini shunday ikki o`lchamli jadvalga keltirish mumkin. Bunday jadvallar quyidagi xususiyatlarga ega bo`ladi.

1.Jadvalni har bir ma'lumot elementi maydon hisoblanadi va

takrorlanuvchi guruhlar bo`lmaydi;

2.Barcha ustunlar bir jinslidir;

3. Har bir ustunga nom tayinlangan;

4.Jadvalda bir xil satr ikki marta uchramaydi;

5.Bunday jadvalda satr va ustunlar ixtiyoriy tartibda qaraladi va

ixtiyoriy ketma-ketlikda ishlatilishi mumkin.

RELYATSION MALUMOTLAR MODELIGA MISOL

E’TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT!!!

• E’TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT!!!