O‘zbеkiston rеspublikasi axborot tеxnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkеnt axborot tеxnologiyalari univеrsitеti samarqand filiali

Mavzu. Ma’lumotlarni relyasion boshqarishning

asosiy vositalari.
Reja

1. 
   Relyasion ma’lumotlar bazasi
   
2. 
   Ma’lumotlarni relyasion boshqarish
   
3. 
   Ma’lumotlarni relyasion boshqarishda qullaniladigan dasturlar
   

Ma’ruzadan maqsad: Talabalarga ma’lumotlarni relyasion boshqarishning usullari haqida umumiy tushunchalar berish.
Kalit so’zlar: Relyatsion, Jadval, MySQL ma'lumotlar bazasi, Workbench, Navicat, SQL Maestro, MS Access.

1. 
   Relyasion ma’lumotlar bazasi
   

Relyatsion (inglizcha relation - munosabat) relyatsion modelga asoslangan ma'lumotlar bazalariga ishora qiladi.
Relyatsion tuzilmalardagi ma'lumotlar ustunlar va qatorlardan iborat bo'lgan munosabatlar deb nomlangan jadvallar to'plami sifatida tashkil etilgan. Jadvallarda ma'lumotlar bazasida ko'rsatilgan ob'ektlar to'g'risidagi ma'lumotlar saqlanadi.
Jadvalning har bir satri bitta ob'ektga yoki ob'ektga tegishli bo'lgan tegishli qiymatlar to'plamidir. Jadvaldagi har bir satrni birlamchi kalit deb nomlangan asosiy identifikatori mavjud va bir nechta jadvallarni ichki kaltlari yordamida bog'lash mumkin.

1-rasm. Relyasion ma’lumotlar bazasi
Relyatsion ma'lumotlar bazalariga relyatsion ma'lumotlar bazasini boshqarish tizimlari (RMBBT) orqali kirish mumkin. Relyatsion ma'lumotlar bazasining o'ziga xos xususiyati shundaki, unda relyatsion ma'lumotlar modelidan foydalanish mumkin:

• 
  Relyatsion ma'lumotlar bazalaridagi ma'lumotlar modeli oldindan belgilangan. U ma'lumotlar yaxlitligini ta'minlash uchun cheklovlar va munosabatlarni o'z ichiga oladi.
  
• 
  Ma'lumotlar modeli dasturning funktsional imkoniyatlariga emas, balki tarkibidagi ma'lumotlarning tabiiy ko'rinishiga asoslangan.
  
• 
  Ikki nusxadagi ma'lumotlarning oldini olish uchun ma'lumotlar modeli normallashtirilgan. Normallashtirish jadvallar orasidagi munosabatlarni hosil qiladi. Aloqalar turli jadvallardagi ma'lumotlarni bog'laydi.