O‘zbekiston respublikasi axborot texnologiyalari va kommunikasiyalarini rivojlantirish vazirligi muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti samarqand filiali

Glossariy


Asosiy belgilashlar

a -	kuchsizlanish, ishchi kuchsizlanish
b -	fazaviy tavsif
B -	o‘tkazuvchanlikning reaktiv tashkil etuvchisi
C -	sig‘im
E -	elektr yurituvchi kuch (EYUK), ta’sir etuvchi qiymati
Ė -	kompleks EYUK
Em -	garmonik EYUK amplitudasi
Ėm -	garmonik EYUKning kompleks amplitudasi
f-	tebranish chastotasi
G -	rezistiv o‘tkazuvchanlik
g -	rezistiv o‘tkazuvchanlikning reaktiv tashkil etuvchisi
g(t) -	zanjirning impuls tavsifi
H(jω) -	kompleks uzatish funksiyasi
H(p) -	operator uzatish funksiyasi
I -	tokning ta’sir etuvchi qiymati, o‘zgarmas tok qiymati
İ -	kompleks toki
Im -	garmonik tokning amplitudasi
İm -	tokning kompleks amplitudasi
i,i(t)-	tokning oniy qiymati Im(a + jb) = c
j -	mavhum birlik
k -	aloqa koeffitsiyenti, kuchaytirish koeffitsiyenti
h(t) -	zanjirning o‘tkinchi tavsifi
L -	induktivlik
l -	liniya uzunligi
M -	o‘zaro induktivlik
P -	aktiv (o‘rtacha) quvvat
p -	kompleks o‘zgaruvchi, oniy quvvat, operator belgisi
Q -	asillik
q -	zaryad
R -	rezistiv (Omik) qarshilik
r -	aktiv qarshilik
T -	tebranish davri
t -	vaqtning oniy qiymati
U -	kuchlanishning ta’sir etuvchi qiymati
Ů -	kompleks kuchlanish
Um -	garmonik kuchlanish amplitudasi
u,u(t) -	kuchlanishning oniy qiymatlari
X -	qarshilikning reaktiv tashkil etuvchisi
Y(p) -	ikki qutblikning operator o‘tkazuvchanligi
Y(jω) -	ikki qutblikning kompleks o‘tkazuvchanligi
Z(p) -	ikki qutblikning operator qarshiligi
Z(jω) -	ikki qutblikning kompleks qarshiligi
ZB -	liniyaning to‘lqin qarshiligi
α -	liniyaning kuchsizlanish koeffitsiyenti
β -	liniyaning faza koeffitsiyenti
γ -	liniyaning tarqalish koeffitsiyenti
∆a -	filtr o‘tkazish oralig‘i kuchsizlanish tavsifining koeffitsiyenti
δ(t) -	birlik impuls funksiyasi
θ(t) -	faza-chastotaviy tavsif
ρ -	liniya (kontur) to‘lqin qarshiligi
τ -	yagona reaktiv elementli zanjirning vaqt doimiysi
Ψ -	garmonik tebranishning boshlang‘ich fazasi
F -	Magnit oqimi
φ -	tebranishlar fazalari farqi
φB -	liniya to‘lqin qarshiligining argumenti
φG -	Gurvits kompleks polinomining argumenti
φr -	qaytish quvvati argumenti
φY -	ikki qutblik kompleks o‘tkazuvchanligi argumenti
φZ -	ikki qutblik kompleks qarshiligi argumenti
ω -	tebranishlar (aylanma) chastotasi

4.ILOVALAR

4.1.TARQATMA MATERIALLAR

Mustaqil kuchlanish manbalarining belgilanishi.

Standart: a) Rossiya b) A+Sh v) Germaniya.



Tok kuchi uchlaridagi kuchlanishga bog‘liq bo‘lmagan manba mustaqil tok manbai deb ataladi. Bunday manbaning ichki qarshiligi cheksizlikka teng.

Mustaqil tok manbalarining belgilanishi.

Standart: a) Rossiya b) A+Sh v) Germaniya.

n	Nomi	Belgilanishi	Ki
1Kuchlanish bilan boshqariluvchi kuchlanish manbai (KBBKM)	U1 U2=K1U1	U2/U1
2Tok bilan boshqariluvchi kuchlanish manbai (TBBKM)	I1 U2=K2I1	U2/I1
3Kuchlanish bilan boshqariluvchi tok manbai (KBBTM)	U1 i 2=K3U1	I2/U1
4Tok bilan boshqariluvchi tok manbai (KBBTM)	I1 I2=K4I1	I2/I1

Real manbalarning o‘rin almashish sxemalari.

4.2. TESTLAR

1. Ichida tok potentsiali kichik nuqtadan potentsiali kattaroq nuqtaga qarab o’tadigan elementni ko’rsating.

Javoblar: A, @B, V, G, D

4. 
   Tok ifodasi bilan elektr zanjiri turi orasidagi moslikni ko’rsating.
   

Tok ifodalari Elektr zanjiri turi
i = I₀ 1. m. O’zgarmas tok zanjiri
i = I(t+T) 2. n. Garmonik tok zanjiri
i = I_m cos(wt + f) 3. r. Davriy tok zanjiri

Javoblar: A. 1 – r B. 1 – n V. @1 – m G. 1 – m 2 – n 2 – m 2 – r 2 – r
3 – m 3 – r 3 – n 3 – n

3. Elementlar bilan ularning tenglamalari orasidagi moslikni aniqlang

Sxemalar Tenglamalar
m.
n.
p. u = e

q. i = j

z. u = R  i
Javoblar: A. 1 – m B. 1 – n V. 1 – p G.@ 1 – z
2 – n 2 – p 2 – q 2 – m
3 – p 3 – q 3 – z 3 – n
4 – q 4 - z 4 – m 4 – q
5 – z 5 – m 5 – n 5 – p
4. Elementlar bilan ularning xarakteristikalari orasidagi moslikni ko’rsating.
Elementlar Xarakteristikalari

Javoblar: A. @1 – m B. 1 – n V. 1 – p G. 1 – q

2 – n 2 – p 2 – q 2 – z
3 – p 3 – q 3 – z 3 – m
4 – q 4 - z 4 – m 4 – n
5 – z 5 – m 5 – n 5 – p
5. Boshqariluvchi manbalar va ularning tenglamalri orasidagi moslikni ko’rsating.
Sxemalari Tenglamalari
m.
n.
p.
q.

Javoblar: A. 1 – m B.@ 1 – n V. 1 – p G. 1 – q

2 – n 2 – p 2 – q 2 - p
3 – m 3 – q 3 - n 3 - q
4 – q 4 - m 4 – p 4 - m

6. Berilgan zanjir uchun shaxobchalar soni Nsh, tugunlar soni Nt va bosh konturlar soni Nk ni ko’rsating.
Javoblar: A. N_sh = 8 B.@ N_sh = 6 V. N_sh= 4 G. N_sh= 7
N_T = 5 N_T= 4 N_T = 3 N_T = 6
N_k = 3 N_k = 3 N_k = 5 N_k = 5
7. I kontur uchun Kirxgofning II - qonuniga ko’ra tenglamani ko’rsating.

Javoblar: A.

B.
V.
G@.
8. 3- tugun uchun Kirxgofning I- qonuni bo’yicha tenglmani ko’rsating.


Javoblar:

A.@ I₄ – I₁ - J₅ = 0

B.
V.
G.
9. O’zgarmas tok zanjirini ko’rsating.

10. 
    Sxemalar va ularning ekvivalent qarshiliklari tenglamalari orasidagi moslikni aniqlang.
    

Sxemalar Ekvivalent qarshiliklar Javoblar:
m. A. 1 –n , 2 - m
n. B. 1-p, 2-q
p. V@. 1-q, 2-p
q. G. 1-q, 2-p
z.
11. Berilgan Ye= 8, R₁ = 2 Om, R₂ = 3 Om, R₃ = 6 Om tok kuchini toping.
J avoblar:
A. 4 A B@. 2 A
V. 1 A G. 1,6 A
12. a va b nuqtalar orasidagi kuchlanishni toping. E = 8 V, R₁ = 2 Om, R₂ = 3 Om,
_{R 3} = 6 Om
Javoblar:A. 8 V B. 6 V V. 4 V G@. 4,8 V
1 3.Jamlash usulidan foydalanib, I tokni hisoblang. E₁ = 24 V, E₂ = 48 V,
R₁ = 6 Om, R₂ = 3 Om, R₃ = 6 Om.

Javoblar:A. 3 A; B@. 6 A; V. –3 A; G. –6 A;

1 4.Jamlash usuli yordamida I tokni aniqlang.

Javoblar: A.@ ; B. ;
V. ; G. ;
15. Kontur toklar usuli bilan elektr zanjirini hisoblash tartibini to’g’ri ko’rsating.
p. Sxema shaxobchalaridagi toklarni topish.
n. Konturlarni tanlash va tartib raqamlar qo’yish.
q. Tuzilgan tenglamalarni yechish va nomalumlarni topish.
m. Kontur toklar uchun tenglamalar tuzish.
Javoblar: A. (q, p, n, m) B@. (n, m,q, p)
V. (q, p, m, n) G. (m, n, p, q)

2. 
   _{I 33} tokli kontur uchun kontur toklar usuli bilan to’g’ri tuzilgan tenglamani ko’rsating.
   

Javoblar:
A.
B.
V@.
G.
17.
I₂₂ tokli kontur uchun kontur toklar usuli bilan to’g’ri tuzilgan tenglamani ko’rsating.

Javoblar:

A.
B@. -I₁₁R₃ + I₂₂ (R₃ + R₄ ) – JR₄ = E₅
V.
G.

18.Shaxobchadagi I tokni kontur toklar orqali to’g’ri ifodalang.

Javoblar:
A. I = I₁₁;
B.I = I₁₁- I₂₂;
V@. I = I₁₁ - J
G. I = -I₁₁ – J
19. Tuguniy kuchlanishlar usuli bilan hisoblashning to’g’ri tartibini ko’rsating.
m. tenglamalarni yechish va noma'lumlarni topish.
n. tuguniy kuchlanishlar uchun tenglamalar tuzish.
p. tugunlarni raqamlab, bittasini bazis deb tanlash.
q. sxema shaxobchalaridagi kuchlanishlarni topish.
Javoblar: A (q, p, n, m) B. (n, m, q, p) V@. (p, n, m, q) G. (n, p, m, q)
20. 1 - tugun uchun tuguniy kuchlanishlar usuli bilan to’g’ri tuzilgan tenglamani ko’rsating.

Javoblar:

A.
B.
V.
G@.
2 1. 1-tugun uchun tuguniy kuchlanishlar usuli bilan tenglama tuzing.
Javoblar:
A.
B.
V.
G.

2 2. Berilgan sxemani to’la hisoblash uchun lozim bo’lgan qo’shimcha tenglamani ko’rsating.

Javoblar: A. ; B. ;
V. ; G.@ 23. Ekvivalent generatorning E_ekv va R_ekv parametrlarini aniqlang.
Javoblar: A.
B.
V.
G@.
24. I(0) tokning ifodasini kompensatsiya prinsipi asosida yozing. u_c(0) ma'lum.

Javoblar: A. ; B. ; V. ; G@.