O’zbekiston respublikasi aloqa, axborotlashtirish va telekommunikatsiyalari davlat qo’mitasi toshkent axborot texnologiyalari universiteti audiovizual texnologiyalari kafedrasi Televizion va videotexnika fanidan kurs ishi mavzu

1. Monitorlar va LSD displeylar Suyuq kristalli displey.

1.1 Elektron – nurli trubka asosidagi monitor(Catode Ray Tube – CRT).

Demak, bugun siz bilan monitorlar haqida suhbatlashamiz. Monitor – ma’lumotlar (videosignalar) ni tasvir orqali aks ettirib beruvchi elektron qurilmadir. Zamonaviy monitorlar tashqi qobiq (korpus), manba bloki, boshqarish platasi va ekran kabi qismlardan tashkil topadi. Monitor so’zining o‘rnida «Displey» atamasi ham qo‘llanilishi mumkin. Bir o’ylab ko‘raylikchi, monitorda qanday narsalar aks ettirilishi mumkin? Ular harflar, raqamlar, belgilar, vektor chiziq yoki chiziqlar jamlanmasi, rasmlar, videotasvirlar, ya’ni harakatdagi dinamik tasvirlar bo‘lishi mumkin.

Monitorlar bir necha xil bo‘lib, yillar o’tishi davomida ularning turi ko‘payib, texnik jihatdan takomillashib bormoqda. Monitor, deganda ko‘pchilik to‘g‘ri to‘rtburchak shakldagi ekranni tushinishi mumkin. Lekin, aslida, oddiy kalkulyatorning displeyi ham monitor sanaladi. Chunki u kalkulyator ichidagi ma’lumotni foydalanuvchiga tasvir ko‘rinishida uzatadi. Hattoki, chorrahalardagi svetofor ham monitor (displey)ning bir turidir.

Ilk monitorlar televizorga o’xshash bo’lib uning asosiy qismi shishadan yasalgan trubka hisoblanadi.

Bu turdagi monitorni ishlashi quyidagicha. Katod (elektron to‘plari ) orqali chiqariladigan elektronlar to‘plami lyuminofor bilan qoplangan ekranga tushib nurlanish hosil qiladi. Elektronlar to‘plami yo‘lida odatda qo‘shimcha elektrodlar joylashgan bo‘ladi: elektronlar to‘plami tezligini va u bilan bog‘liq tasvir yorug‘ligini to‘g‘rilovchi modulyator va to‘plam yo‘nalishini o‘zgartirish imkoniga ega bo‘lgan, og‘diruvchi tizim. Televizor monitori (kompyuter monitori ham) ekranida har qanday matnli yoki grafik tasvir piksel deb ataluvchi tasvir (rastr) ining  minimal elementini ifodalovchi lyuminofor ning ko‘plab diskret nuqtalaridan iboratligiga e’tibor beramiz.

Bunday monitorlar rastrli deb ataladi. Bu holatda elektron nur butun ekranni doim skanerlab turadi va yoymaning yaqin joylashgan qatorlarini hosil qiladi. Modulyatorga uzatiladigan videosignal qatorlari bo‘yicha nurni harakat qilishi yorug‘lik ravshanligini o‘zgartiradi va ba’zi bir ko‘rinadigan tasvirni tashkil etadi.

Monitor qobiliyati gorizontal va vertikal bo‘yicha aks eta oladigan tasvirlarning elementlari soni bilan aniqlanadi, masalan: 640х480 yoki 1024х768 piksellar. Rastorni shakllantirish uchun monitorda maxsus signallar ishlatiladi.Skanerlash davrida nur siniq chiziq tarzidagitraektoriya bo‘yicha chap yo‘qori burchakdan o‘ng quyi burchakkacha harakat qiladi. Gorizontal bo‘yicha nurning to‘g‘ri yurishi qatorli yoyma signali bilan, vertikal bo‘yicha esa kadrli yoyma signali bilan amalga oshiriladi.

Nur qatorni chetdagi o‘ng nuqtasidan, keyingi qator chetdagi o‘ng nuqtasidan, keyingi qator chetdagi chap nuqtasiga (nurni gorizontal bo‘yicha qayta yurishi) o‘tishi va ekranni oxirgi qatorini chetdagi o‘ng holatida birinchi qator chetdagi chap holatiga (nurni vertikal bo‘yicha qayta yurishi) o‘tishi maxsus qayta yurish signallari bilan amalga oshiriladi. Shunday qilib, monitor uchun eng muhimi quyidagi parametrlar hisoblanadi: yoymaning (kadrli) chastotasi, yoymaning gorizontal(qatorli) chastotasi va videosignalni o‘tkazish chizig‘i.

Bunday shishali monitorlar endilikda ishlab chiqarilmaydi va sotilmaydi. Bu turdagi televizorlar ham endilikda iste’moldan chiqib ketmoqda