O’zbekiston respublikasi aloqa, axborotlashtirish va telekommunikatsiya texnologiyalari davlat qo’mitasi

O'quv televideniyasining O'quv jarayonidagi urni va imkoniyatlari.

Teleko‘rsatuv boshqa O'quv-tehnik vositalari kabi O'quv-tarbiya ishlarida mudim

urin egallaydi. Uning qo‘llanishi pedagogikaning ta'lim berish va yosh avlodni tarbiyalash kabi mudim vazifalarni dal kilishda o‘qituvchiga yordam beradi.

O'quv telekursatuvi O'quv jarayonida kino bilan bir katorda ekran vositasi sifatida ham kullaniladi. Shu bilan birga uning uziga hos bir kator didaktik va tehnik afzalliklari ham bor.

Televedenie tehnikasi yordamida dars jarayonida kerakli informaciyani yirik planda zarur bulgan vaktda kiritish mumkin. Ekranda sodir bulayotgan dodisalarda guyoki O'quvchilarning uzi ham katnashayotgandek bulib tuyuladi. Teleko‘rsatuv yordamida ukituvchining nutki, uning fikr yuritishi, datti- darakatlari yakkol namoyon buladi.

O'quv kinematografiyasidan farkli ravishda, televizor ekranida lektor va ukituvchi aksining yirik planda paydo bulishi berilayotgan informaciyaning ta'sirchanligini kuchaytiradi. Ayniqsa yirik plandan foydalanilganda vokea, dodisalarning alodida kismlari yaqqollashtirilgan holda tasvirlanadi. Bu esa urganilayotgan narsani tadlil kilishga imkon beradi. Natijada O'quvchilarning idrok kilish kobiliyatlari faollashadi.

Shunday kilib, uzining hususiyati bilan bir-biriga yakin bulgan bu ikki O'quv vositasi - telekursatuv va kinematografiya uziga hoslikka ega. Shuning uchun O'quv jarayonida ularning dar biri dars turkumining ma'lum kismlarida kullanilishi maksadga muvofiq. Shu maksadda mamlakatimizda O'quv kinofilьmlari bilan bir katorda, turli fanlar buyicha O'quv teleflьmlari ham ishlab chikarilmokda.

«Kosmosga uchishlar», «Plazma ish bajarmokda», «Atrofimizdagi elektronika»,

«Tehnikadagi tebranishlar», «Elektr energiyasini dosil kilish», «Ultratovushning kullanilishi», «Radio va uning kullanilishi» va boshkalar shunday O'quv telefilmlari jumlasidandir.

Dars jarayonida telefilьmlardan foydalanish ta'limning ilmiylik darajasini oshirish hamda tabiiy fanlarni ukitishning eksperimental asoslarini kuchaytirish, O'quvchilarda amaliy malaka va ko‘nikmalar dosil qilish, ularni halq hujaligida qo‘llaniladigan yangi tehnikaning rivojlanish yunalishlari bilan tanishtirish imkoniyatini yaratadi.

O'quv jarayonida ko'zda tutilgan ekskursiyalarni amalga oshirish maksadida O'quvchilarni maktabdan tashkari turli ob'ektlarga olib borishga tugri keladi. Bu hol O'quv jarayonini ilmiy asosda tashkil kilish rejalarining buzilishiga olib keladi. Televizion montaj yordamida esa istalgan bir ekskursiya ob'ektini ekranda O'quvchilarga tula namoyish kilish mumkin. Bunday ekskursiya odatdagi ekskursiyaga nisbatan muayyan afzalliklarga ega. Teleekskursiya filьmini montaj kilishda ob'ektning turli soda va tomonlarini rasmga olish, bunda multiplikactsyadan foydalanish, kadrni tuhtatish, uni turli tezlikda darakatlantirish va shularga uhshash imkoniyatlardan foydalanish ana shu afzalliklar jumlasidandir. Masalan, biologiya ukituvchisi dujayra tuzilishini O'quvchilarga tushuntirish maksadida dar bir O'quvchiga mikroskopning okulyariga karashga imkon beri shi kerak. Fakat shundagina ukituvchi tushuntirishi lozim bulgan dars kerakli kurgazmalilikni ta'minlaydi. Agar shu holda telemikroskopdan foydalanib, hujayra tasviri katta ekranda namoyish kilinsa, bir vaktning uzida sinfdagi O'quvchilarning barchasi bu tasvirni kuzatadi. Shunday yul bilan nozik fizik tajribalarni ham

namoyish kilish mumkin. Diamagnit lentasiga yozib olingan bunday darslarning parchalari televizion darslar kutubhonasini, ya'ni videotekani tashkil kiladi.

O'quv telefilьmi ta'limning emocional tomonini kuchaytirish imkonini beradi. Teleko‘rsatuv va kinoni namoyish kilishdan oldin ukituvchi telefilьmning kursatuv mavzusi, mazmuni va utilgan yoki endi utiladigan darslar mavzuiga boglikligi dakida kiskacha ma'lumot beradi.

Ichki O'quv teleko‘rsatuv sistemasi esa asosan sanoat televizion kurilmalari (PTU), videokamera, videomagnitofon, televizor va bir kator mos lamalardan iborat bulib, u oddiy sinf kurgazma kurilmasidan tortib, to keng tarmoklangan hamda oliy O'quv yurtining barcha binolarini kamrab olgan yagona sistema bulishi mumkin.