O’zbеkistоn rеspublikаsi аlоqа, ахbоrоtlаshtirish vа tеlеkоmmunikаtsiоn tехnоlоgiyalаri dаvlаt qo’mitаsi

Bir turdagi HT standart dasturiy vositalar to'plami, qurilmalami ulashning na'munaviy protokoSiaridan 
foydalanish imkonini bemvchi bir turga mansub kompyuterlar yoki protsessorlar asosida quriladi. Ulami tashkil 
qilish bir muncha oddiy bo' lib, tizimga xizmat ko'rsatish va modemizatsiyalash engillashadi. 
Bir turda bo'lmagan HT o'z tarkibiga turli turdagi kompyuterlar yoki protsessorlami oladi. Bunday 
tizimlami qurishda yaratish va xizmat ko'rsatish jarayonini murakkablashtiruvchi turli xil texnik va funksional 
xarakteristikalami hisobga oiish kerak bo’ladi. 
Hisoblash tizimlari boshqarish va xizmat ko'rsatish nuqtai nazaridan quyidagicha ishlaydi: 
- operativ holatda (on-line); 
- operativ bo’lmagan holatda (off- line). 
Operativ tizimlar real vaqt masshtabida ishlaydi. Ularda tezkor axborot almashinuvi amalga oshiriladi, 
so'rov!arga javoblar kechiktirilmagan holda, kelib tushadi. Operativ bo'lmagan HT so’rovning bajarilishida 
kechikish bo’lgan holda, ham (ayrim hollarda tizimning keyingi ish seansida) «kechiktirilgan javoblarga» ruxsat 
etiladi. 

---

Bu yerda hisoblash tizimlari va ulaming qo' Uanilish sohalari bo'yicha umumiy maTumotlar keltirilgan. HT 
barcha asosiy xarakteristikalari - tashkil qiluvchi komponentlar, stmktura va yyechilayotgan masala foydalanuvchi 
talabiga bog'liq bo'ladi. 
Hisoblash tizimlari arxitekturasi yechilayotgan masalaning murakkabligi, ishlov berilayotgan ma lumotning 
hajmi, ma'lumotlarga ishiov berishda qo'llaniladigan matematik usuli bo'yicha bir-biridan farq qiladi. Hisoblash 
tizimiari arxitekturasini klassifikatsiyalashning ko'pgina usullari mavjud bo'lib, ulardan taniqli va keng 
tarqalganlaridan birini ko rib chiqamiz. 
1966-yilda M. Flinn tomonidan asosida protsessorda ishlov beriluvchi oqim yoki elementlar ketma-ketligi 
(buyruqlar va ma'lumotlar) tushunchasi bo' lgan EHM va hisoblash tizimlari arxitekturalarining klassifikatsiyalari 
taklif qilingan. Ma'lumotlar va buyruqlar oqimi soniga asoslangan ushbu klassifikatsiyalar tizimi to'rtta asosiy turga 
ajratiladi (1.1 –jadval). 
Har bir turdagi arxitekturaning xususiyatlarini qisqacha ko'rib chiqamiz.