O‘zbekiston respublikasi adliya vazirligi

2-§. Qishloq xo„jaligida yerlardan samarali foydalanishni huquqiy 
tartibi 
 
Bugungi kunda amaldagi O‗zbekiston Respublikasining ―Yer 
kodeksi‖, 
―Fermer 
xo‗jaligi 
to‗g‗risida‖gi, 
―Dehqon 
xo‗jaligi 
to‗g‗risida‖gi, ―Davlat yer kadastri to‗g‗risida‖gi va boshqa Qonunlari 
qishloq xo‗jaligi ishlab chiqarishining huquqiy asosini tashkil etib, yer 
resurslaridan yanada oqilona va samarali foydalanishning huquqiy asosi 
bo‗lib xizmat qiladi. 
Bugungi 
kunda 
mamlakatimizda, 
qishloq 
xo‗jalik sohasini 
rivojlantirish, modernizatsiya qilish, agrar sohaning dolzarb masalalardan 
biri bo‗lib qolmoqda.
O‗zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyevning Oliy 
Majlisga Murojaatnomasida, qishloq xo‗jaligi sohasini boshqarish tizimini 
isloh qilish, yer va suv resurslaridan oqilona foydalanish borasidagi ilg‗or 
texnologiyalarni joriy etish, oziq-ovqat xavfsizligini ta‘minlash eng muhim 
vazifamizdir. Qishloq xo‗jaligi maqsadlarida yer berish tizimini tubdan 
qayta ko‗rib chiqish kerak. Yerdan samarali foydalanib, mo‗l hosil 
olayotgan ko‗p tarmoqli fermer xo‗jaliklariga o‗z faoliyatini kengaytirishi 
uchun qo‗shimcha yer maydonlarini ajratish lozim.
55
,-deb alohida 
ta‘kidlandi. 
Mazkur talablarni va qishloq xo‗jaligida yerlardan samarali 
foydalanishni amalga oshirish maqsadida, yerga oid munosabatlarni 
54
O‗zbekiston Respublikasining Oliy Majlis Axborotnomasi, 2002 y., 9-son, 165-modda. 
55
O‗zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoevning Oliy Majlisga Murojaatnomasi.// Xalq 
so‗zi, 2018-yil 29-dekabr.

---

192 
tartibga solish tizimini takomillashtirish, yer tuzish, yerlardan oqilona 
foydalanish va ularni muhofaza qilish, hisobga olish hamda baholashni 
takomillashtirish, davlat boshqaruv organlarining yuridik hamda jismoniy 
shaxslarning yerlardan foydalanish, uni muhofaza qilish tuproq 
unumdorligining 
oshirilishini 
ta‘minlash 
sohasidagi 
faoliyatini 
muvofiqlashtirishga yo‗naltirilgan vazifalarni izchillik bilan amalga 
oshirish o‗ta muhim ahamiyatga egadir. 
Demak, qishloq xo‗jaligida yerlardan samarali foydalanishni amalga 
oshirish maqsadida, yer resurslari xususiyatlaridan foydalanish asosida 
iqtisodiyot tarmoqlarini shu jumladan, agrar sohaning ehtiyojlarini 
qondirish va ularda yer fondidan foydalanish jarayonini zamon talabi 
asosida aks ettiradi. 
O‗zbekiston Respublikasi Yer kodeksining 6-bobi ‖Qishloq 
xo‗jaligiga mo‗ljallangan yerlar‖,-deb nomlangan va 43-58-moddalar 
mazkur bob tarkibini tashkil qilib, ushbu normalar qishloq xo‗jaligida 
yerlardan samarali foydalanishni amalga oshirish holatini o‗zida namoyon 
etgan. 
Jumladan, Yer kodeksning 43-moddasida qishloq xo‗jaligiga 
mo‗ljallangan yerlarning tarkibi, 44-moddasida sug‗oriladigan yerlar,
45-moddasida alohida qimmatga ega bo‗lgan unumdor sug‗oriladigan 
yerlar, 46-moddasida qishloq xo‗jaligiga mo‗ljallangan yerlarni berish,
48-moddasida qishloq xo‗jaligiga mo‗ljallangan yerlardan foydalanish 
sohasida yer egalari, yerdan foydalanuvchilar va ijarachilarning 
majburiyatlari, 49-moddasida qishloq xo‗jaligi kooperativlariga (shirkat 
xo‗jaliklariga), boshqa qishloq xo‗jaligi korxonalari, muassasalari va 
tashkilotlariga yer uchastkalari berish, 51-moddasida yer uchastkalarini 
xo‗jalik ichida taqsimlash. Oila (jamoa) pudrati, 52-moddasida 
xo‗jaliklararo korxonalar va tashkilotlarga yer berish, 53-moddasida 
fermer xo‗jaligini yuritish uchun yer uchastkalari berish, 54-moddasida 
qishloq xo‗jaligi korxonalari va tashkilotlarining bo‗linmalari negizida 
tashkil etiladigan kooperativlarga (shirkatlarga) yer uchastkalari berish, 
55-moddasida dehqon xo‗jaligi yuritish uchun fuqarolarga yer uchastkalari 
berish, 56-moddasida jamoa bog‗dorchiligi, uzumchiligi va polizchiligi 
yuritish uchun fuqarolarga yer uchastkalari berish, 57-moddasida 
yordamchi qishloq xo‗jaligini yuritish uchun yer berish, 58-moddasida 
qishloq xo‗jaligiga mo‗ljallangan yerlarni qishloq xo‗jaligi va boshqa 
yo‗nalishdagi korxonalar, muassasalar hamda tashkilotlarga berish tartibi 
va shartlari aniq o‗z ifodasini topgan. 

---

193 
Shuningdek, O‗zbekiston Respublikasi Prezidentining ―Yerlarni 
muhofaza qilish va ulardan oqilona foydalanish borasida nazoratni 
kuchaytirish, geodeziya va kartografiya faoliyatini takomillashtirish, davlat 
kadastrlari yuritishni tartibga solish chora-tadbirlari to‗g‗risida‖gi
56
farmoni hamda ―Fermer, dehqon xo‗jaliklari va tomorqa yer egalarining 
huquqlari va qonuniy manfaatlarini himoya qilish, qishloq xo‗jaligi ekin 
maydonlaridan samarali foydalanish tizimini tubdan takomillashtirish 
chora-tadbirlari to‗g‗risida‖gi 2017-yil 9-oktyabrdagi PF-5199-sonli 
Farmoni bu sohadagi zamonaviy huquqiy asosdir. 
Zero, bu sohada yutuqlar bilan birga ayrim kamchiliklar ham yo‗q 
emas. Jumladan, 2017-yil 13-dekabr kuni O‗zbekiston Respublikasi 
Prezidenti Shavkat Mirziyoyev raisligida yer resurslari, geodeziya va 
kadastr sohasida amalga oshirilayotgan islohotlar natijadorligiga 
bag‗ishlangan yig‗ilish bo‗lib o‗tdi va unda yer resurslari, geodeziya va 
kadastr sohasida amalga oshirilayotgan ishlar muhokama qilindi va joriy 
yilda agrotexnik tadbirlar bajarilishi va shartnomada ko‗zda tutilgan 
ekinlarni to‗liq ekish ustidan tizimli monitoring o‗rnatilmagani oqibatida 
833 ta fermer 13 ming gektarga paxta-g‗alla ekinlarini ekish uchun 
shartnoma tuzib, umuman ekmagani ko‗rsatib o‗tildi.
57
2018-yil 1-yanvar holatiga O‗zbekiston Respublikasi hududining