O’zbekiston respublikasi adliya vazirligi toshkent davlat yuridik instituti

barcha ishlariga yakka imomning o’zi rahbarlik qiladi, deb da’vo qiladi. Imom 
esa faqat shariatga bo’ysunadi, hech kimga, shu jumladan, jamoatga ham hisob 
bermaydi, deb hisoblanadi.
Qizigi shundaki, xalifalik boshqaruvi to’g’risidagi ta’limot Qur’onning atigi ikki 
(boshqasi yo’q ham) qoidasi asosida ishlab chiqilgan. U, avvalo, xalifadan maslahat bilan 
ish ko’rish va umumiy fikrni inobatga olib hukm chiqarishni talab qilar, ikkinchidan, jamoat 
zimmasiga hukmdorga bo’ysunish vazifasini yuklardi. 
Islomiy fiqh ta’limotining Yana bir o’ziga xos xususiyatini - unda musulmon davlati 
boshlig’i lavozimini egallash tartibi to’g’risida ko’rsatma yo’qligini ta’kidlash lozim. 
Sunniy ta’limotga ko’ra, 
xalifani mujohidlar deb atalgan musulmon 
fiqhshunosligining eng yirik bilimdonlari saylashlari kerak. Ular Qur’on va Sunnada tilga 
olinmagan huquqiy masalalarni mustaqil hal qilish huquqiga ega bo’lishgan. 
Shi’a ta’limoti bo’yicha 
imom jamoat tomonidan saylanmay, u Ollohning bevosita 
vakili hisoblanadi. 
Sunniylar ta’limoti davlat boshligining o’z xatti-harakatlarida musulmon huquqiy 
qoidalariga og’ishmay amal qilish, raiyat manfaatlari va «umum foydasi»ni hisobga olish, 
shuningdek, muhim qarorlar qabul qilish chog’ida «maslahat bilan ish ko’rish»ni 
xalifalikning muhim xislatlari deb e’lon qiladi. Sunniy fiqh ta’limoti ayniqsa 
davlat 
boshlig’inining hokimiyati mutlaq hokimiyat emasligiga 
alohida urg’u beradi. 
Binobarin, u oliy hokimiyatni amalga oshirishiga qaramay, uning vakolatlari ilohiy kuchga 
ega emas. Xalifa qonun chiqaruvchi hokimiyatdan foydalana olmaydi hamda uning o’zi 
ham mujohid bo’lgandagina yangi huquqiy qoidalarni joriy yetishi mumkin. 
Shi’alarning bu boradagi nazariy qarashlari, sunniylar ta’limotidan jiddiy farq qiladi. 
Shi’a ta’limotiga ko’ra, imom mutlaq hokimiyatga ega va bu hokimiyat qariyb ilohiy qudrat 
kasb etadi. Bu holat uni jamoatdan ancha yuqori qo’yishga olib keladi. Qur’on va Sunnada 
tilga olinmagan masalalar bo’yicha faqat imomning hukmi qonun kuchiga ega bo’ladi. 
Xalifalikka islomiy yondashuv, shuningdek davlat mohiyatini va uning faoliyat yuritishining 
ayrim jihatlarini o’rganish, «musulmon huquqi ustuvorligi» qoidasidan kelib chiqqan holda 
uning siyosati maqsadlarini belgilashni ham o’z ichiga oladi. 
Mazkur yondashuvning mohiyati