O’zbekiston respublikasi adliya vazirligi toshkent davlat yuridik instituti

«demokratiya jamiyatning har bir a’zosi hayotining uzviy bir qismiga aylangan 
taqdirdagina, demokratiya hisoblanadi. 
Farzandlarimizni bolalikdanoq ayni shu ruxda 
tarbiyalab borish zarur». 
Yana bir jihatga e’tiboringizni tortishni istardik. Huquqiy davlatchilikni, 
demokratiyani shakllantirishda qonun, qonunchilikning ustunligi haqida gapirar ekanmiz, 
o’tmishimizdagi bor eng yaxshi narsalarning hammasidan foydalanishimiz darkor. 
Chunonchi, buyuk bobokalonimiz Amir Temur hukmronligi davrlarida Qonun eng hurmatli 
o’rinda turgani ma’lum. O’zining mashhur «Tuzuklari»da u shunday deb yozgandi: «Qonun 
hukm surgan joyda ozodlik ham bor». U yana fikrlarini shunday davom ettirgandi: «Yana 
tajribamia bildimki, davlat yana agar oyin
65
asosida qurilmas ekan, to’ra - tuzukka 
boglanmas ekan , unday saltanatning shukuhi, qudrati va tartibi yo’qoladi. Bunday saltanat 
yalang’och odamga o’xsharkim, uni ko’rgan har kimsa, nazarini olib qochadi. Yoxud kasu 
nokas tap tortmay kirib chiqadigan tomsiz, eshigi - to’sig’i yo’q uyga o’xshaydi. 
Shuning uchun ham men o’z saltanatim binosini dini islom, to’ra va tuzuk asosida 
mustahkamladim. Saltanatni boshqarishimda uchragan har qanday voqea va ishni to’ra va 
tuzuk asosida bajardim».
66
O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining bir yilligiga bag’ishlangan tantanali 
yig’ilishda so’zga chiqarkan, Prezidentimiz quyidagalarni qayd etdi: «Yangi 
Konstitutsiyamizning muhim jihatlaridan biri shuki, davlat hokimiyatining tuzilishi va 
faoliyati tartibya vakolatlarning tamoyili asosida amalga oshiriladi...» 
Konstitutsiyada O’zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining, O’zbekiston Prezidentining, 
64
Karimov I.A. YAngicha fikrlash va ishlash - davr talabi. 5-tom. T., «O’zbekiston», 1997. 128-bet. 
65
Oyin - qoida, rasm, tartib, odat, tarz. 
66
Temur tuzuklari. T., G.Gulom nomidagi nashriyot-matbaa birlashmasi. 1991. 57-bet. 

---

274 
Vazirlar Mahkamasining, sud hokimiyati idoralari bo’lmish - Konstitutsiyaviy sud, Oliy sud 
va Oliy xo’jalik sudining vakolatlari aniq-ravshan belgilab qo’yilgan. 
Qonun chiqaruvchi hokimiyat Oliy Majlis tomonidan, ijroiya hokimiyati esa 
O’zbekiston Respublikasi Prezidenti va Vazirlar Mahkamasi tomonidan amalga oshiriladi. 
Sud hokimiyati Konstitutsiyaviy sud, Oliy sud va Oliy xo’jalik sudi tomonidan amalga 
oshirilib, ular birgalikda respublikaning yagona sud tizimini tashkil etadi. 
Biz huquqiy davlatning asosiy alomatlari to’g’risida gapirib o’tgavdik. Ushbu 
alomatlardan biri - hokimiyatlarning bo’linishi tamoyilidir. Endi ushbu tamoyrshlar bizning 
yangi Konstitutsiyamizda o’z ifodasini qanday topganligi masalasiga to’xtalishni lozim 
topdik. Biroq, oldindanoq, hokimiyatlarning bo’linishini zinhor ularning qarama-qarshi 
turishi sifatida tushunilmasligi kerakligani qayd etamiz. Aksincha, O’zbekiston Respublikasi 
Konstitutsiyasi bunday imkoniyatni butunlay istisno etadi. Xokimiyatlarning bo’linishi 
konsepsiyasi O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 2-moddasiga muvofiq belgilanib, 
ularning har biri - qonunchilik, ijroiya va sud hokimiyatlari - vazifalari o’z funksiyalariga 
ega, ularga tegishli vakolatlar berib ko’yilgan; hokimiyatlar o’z vakolatlarini tiyib turish va 
nazorat qilish imkoniyatlariga egadirlar. Hokimiyatlardan birortasi boshqasining funksiyasini 
o’z zimmasiga ololmaydi, lekin alohida-alohida harakat qilishi ham mumkin emas, bunday 
qilishga qurbi etmaydi. 
Shuning uchun hokimliklar bir-birlarini to’ldirishlari, zarur aloqa va muvofiklikni 
saklab turishlari, shu bilan xalq farovonliga, baxt-saodati yo’lida xizmat qiluvchi yagona 
«siyosiy organizm»ni tashkil etishlari darkor. 
Hokimiyatlarning bo’linishi tamoyili tiyib turish va posangi tizimining bo’linishini 
taqozo etadi. Bunday tizimning quyidagi unsurlarini keltirish mumkin; mansabdor shaxslar 
vakolatlarining muddatliligi; deputatlik manfaatining boshqaruv mahkamalarida mas’ul 
lavozimlarni egallash bilan kelisholmasligi; (O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 
87-moddasi); qonunlarga veto qo’yish huquqi (O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 
93-moddasi); parlamentni tarqatib yuborish huquqi (O’zbekiston Respublikasi 
Konstitutsiyasining 95-moddasi); saylovlar mobaynida xalq tomonidan amalga oshiriladigan 
qonun chiqaruvchi hokimiyat ustidan nazorat; sudyalar korpusining mustaqilligi 
(O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 106-modtsasi). 
Shu munosabat bilan B.Nishonovning quyidagi asosli ta’kidiga qo’shilmaslik mumkin 
emas: «haqiqiy davlat va iqtisodiy mustaqillikka erishish, chinakam demokratik, ochiq, 
insonparvar jamiyatni barpo etish qonunchilik, ijroiya va sud hokimiyatlari uchshshsining 
birligiga asoslangan hozirgi zamonaviy huquqiy tizimni, huquqiy davlatni qaror toptirishni 
qat’iy ko’zda tutadi. Shu jihatdan so’nggi yillar tariximizning O’zbekiston Respublikasi 
Konsti-tutsiyasi hamda uchinchi hokimiyat to’g’risidagi qoidani hayotga tatbiq etuvchi 
O’zbekiston Respublikasining «Sudlar to’g’risida»gi qonunining qabul qilinishidek voqealar 
ahamiyatini ta’kidlash hech ham mubolaga bo’lmas».
67
O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining «O’zbekiston Respublikasining sud 
hokimiyati» deb atalgan XXII bobi uchinchi hokimiyatga bagashlangan o’n bittta moddani 
o’z ichiga oladi. Bunday bo’lishi tabiiy.