O‘zbekiston respublikasi adliya vazirligi toshkent davlat yuridik Universiteti Jinoyat-protsessual huquqi darslik

1.3. Jinoyat-protsessual shakl va jinoyat-protsessual kafolatlar

J

Jinoyat protsessual shakl – jinoyat-protsessual harakatlarni amalga oshirish shartlari, ketma-ketligi va izchilligi, ularni rasmiylashtirish tartibini aniq va batafsil tartibga soluvchi, ya’ni muayyan jinoyat protsessual munosabatlarni yuzaga keltirish, o‘zgartirish yoki tugatishning qat’iy shartlaridan iborat.


inoyat-protsessual huquqi jinoyat-protsessual shakl va jinoyat-protsessual kafolatlar tushunchalari bilan uzviy bog‘liqdir.

Jinoyat protsessual shakl o‘ziga xos belgilarga ega bo‘lib, ular quyidagilardan iborat:

1. 
   Yaxlitlik – jinoyat protsessining bosqichlarida harakatlanishida barcha jinoyat ishlari uchun majburiy bo‘lgan yagona protsessual tartibi mavjud bo‘lib (qonunda nazarda tutilgan hollardan tashqari), O‘zbekiston Respublikasi Jinoyat-protsessual kodeksining 1-moddasiga muvofiq O‘zbekiston Respublikasi hududida jinoyat ishlarini yuritish tartibi Jinoyat-protsessual kodeksi bilan belgilanadi.
   
2. 
   Jinoyat ishi yurituvining detallashgan tartibga solinishi – har bir alohida protsessual harakatlar va ularning majmuini amalga oshirish tartibi va shartlari hamda qonunan o‘rnatilgan tartibda ularni olib borish jarayoni va natijalarini rasmiy qayd qilinishidir.
   
3. 
   Amalga oshiriladigan protsessual harakatlar va qabul qilinadigan qarorlar izchilligi – jinoyat protsessining bosqichlardan o‘tish jarayonining o‘zi ham muayyan bosqichlarning umumiy shartlari, har qanday tergov yoki sud harakatining amalga oshirish tadrijiy izchilligi va tartibi qonun bilan o‘rnatilgan muayyan protsessual shaklga muvofiqdir.
   
4. 
   Imperativlik – jinoyat protsessual munosabatlarni tartibga solishning jinoyat protsessi subyektlariga qat’iy talablar o‘rnatishda namoyon bo‘lib, ularga protsessual majburiyatlar yuklatiladiki, mazkur majburiyatlarni bajarmaslik protsessual majburlov choralarini qo‘llashga, jinoyat ishi yurituvi uchun mas’ul bo‘lgan shaxslarga yuklatilgan vazifalarni bajarmaslik esa tegishli huquqiy oqibatlarga olib kelishi mumkin.
   

Protsessual kafolatlar – bu jinoyat protsessining vazifalarini amalga oshirishga yo‘naltirilgan qonun bilan tartibga solingan vositalardir. Umuman olganda, butun protsessual tartibning o‘zi: jinoyat protsessi prinsiplaridan to alohida tergov va sud harakatlari tartibga solinishining detali har bir jinoyat ishining qonuniyligi va asoslanganligini kafolatlaydi.


Jinoyat ishlari yurituvining qonuniyligi va asoslanganligini ta’minlashda muhim rolni protsessual kafolatlar bajaradi.

Protsessual kafolatlarning muhim qismini jinoyat protsessida ishtirok etuvchi shaxs huquq va qonuniy manfaatlarini ta’minlashning protsessual qonun bilan tartibga solingan vosita va usullari tashkil etadi.