O’zbekiston respublika oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi

Ishlab  chiqarish  ehtiyoji  korxonalar,  tarmoqlar,  boshqarmalar,  vazirliklar  va  milliy 
iqtisodiyot  bo’yicha  umumlashtiriladi. 
Aholini  sanoat  mollariga  bo’lgan  talabi  uning  soni  yoki  har  100  yoki  1000  kishiga 
to’g’ri  keladigan  me’yorlar  (normalar)  asosida  aniqlanadi.  Bunday  prognozlarni  ishlab  chiqishda 
aholining  mahsulotlar  sotib  olish  qobiliyati,  pul  daromadlari  va  xarajatlari  hisobga  olinadi. 
Sanoat  mahsulotlarining  eksportga  bo’lgan  ehtiyoji  tashqi  savdo  rejasi  asosida  tashqi 
mamlakatlar  bilan  tuzilgan  shartnomaga  ko’ra belgilanadi.     
Sanoat  mahsulotlariga  bo’lgan  davlat  rezervini  to’ldirish  ham  sanoat  mahsulotlari  ishlab 
chiqarish  dasturini  muhim  qismi  hisoblanadi.  Bu  mamlakat  iqtisodiyotida  xom  ashyo  material, 
yonilg’i,  yoqilg’i,  uskuna  va  hokazolar  bilan  ta’minlashda  qiyinchiliklar  tug’ilib  qolganda,  tabiiy 
ofatlar  yuz  berganda,  xalqaro  vaziyatlar  og’irlashganda  va  hokazo  vaziyatlar  yuz  berganda 

---

 
70 
foydalanilishi  mo’ljallangan  mahsulotlar  fondidir.  Uning  hajmi  o’sha  sharoitdagi  siyosiy  va 
iqtisodiy  vaziyatlarga  qarab hal  qilinadi. 
Sanoat  mahsulotlariga  bo’lgan  boshqa  talablar  ham  mahsulotning  turiga  qarab,  uning  u 
yoki  bu maqsad  uchun  ishlatilishi  me’yorlariga   (normalariga)  qarab aniqlanadi.                                                
Sanoat  mahsulotlariga  bo’lgan  talab  aniqlangandan  so’ng  ishlab  chiqarish  imkoniyatlari 
ko’rib  chiqiladi. 
Sanoat  mahsulotlariga  bo’lgan  talab  va  ishlab  chiqarish  imkoniyatlari  o’rtasidagi  nisbat 
moddiy  balans  tuzish  yordamida  aniqlanadi.
 
Imkoniyatlar  quyidagilardan  iborat  bo’ladi: 
1.  U yoki  bu mahsulot  bo’yicha  yil  boshidagi  qoldiq 
2.  Mahsulot  ishlab  chiqarish 
3.  Import 
4.  Davlat  rezervlaridan  foydalanish 
5.  Boshqa  tushumlar 
Imkoniyatlar  ichida  eng  asosiysi  bu  ishlab  chiqarish  hisoblanadi.  U  ishlab  chiqarish 
quvvatlari  balansi  tuzish  yo’li  bilan  aniqlanadi.