O’zbekiston respublika oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi

O’zbekistonda  1996  yilda  ―Erkin  iqtisodiy  zonalar  to’g’risida‖  qonun  qabul 
qilingan.   
Mazkur  qonunda:   
- erkin  iqtisodiy  zonalar; 
- erkin  savdo  zonalari; 
- erkin  ishlab  chiqarish  zonalari; 
- erkin  ilmiy-texnikaviy  va boshqa zonalar  tarzida  tuzilishi  mumkin,  deb ko’rsatib  qo’yilgan. 
Ular  O’zbekiston  Respublikasi  Vazirlar  Mahkamasi  taqdimnomasiga  asosan  Oliy  Majlis 
qarori  bilan  tuziladi. 
Erkin  iqtisodiy  zonani  tuzish  jarayoni  O’zbekistonda  alohida  ahamiyat  kasb  etadi. 
Respublikada  uzoq  vaqt  mobaynida  rejali  markazlashgan  boshqaruv  tizimi  hukm  surgan.  Bu 
erkin  iqtisodiy  zonani  tuzish  xususiyatini,  uning  maqsad  va  vazifalarini  belgilashda  asosiy  omil 
bo’lib  hisoblangan. 
MDH  davlatlarida  erkin  iqtisodiy  zonani  tuzish  chet  el  kapitalini  jalb  qilishni,  yangi 
texnologiyaning  importini  ta’minlaydi.  Oxir  oqibatda  mamlakat  iqtisodiy  potentsialini  oshiradi, 
uni  dunyo  xo’jaligiga  teng  xuquqli  hamkor  sifatida  integratsiyalashuvini  ta’minlaydi.   
Rossiyada  erkin  iqtisodiy  zona  sezilarli  darajada  faoliyat  ko’rsatayotganiga  qaramasdan 
MDH  davlatlarida  hozirgacha  ham  erkin  iqtisodiy  zona  tuzish,  ularning  faoliyati  printsiplarini 
xuquqiy  masalalari  aniqlangan  emas. 
Amaliyotda  erkin  iqtisodiy  zonalar  quyidagi  aniq  printsiplarga  rioya  qilgan  taqdirdagina 
samarali  ishlashlari  mumkinligi  tasdiqlanayapti: 
1.  Har  qanday  erkin  iqtisodiy  zona  mamlakatning  mustaqil  xo’jalik  birligi  sifatida 
tuzilishi  va o’z faoliyatini  o’z byudjeti  asosida  qurishi  lozim. 
2.  Erkin  iqtisodiy  zona  byudjetining  daromad  qismi  quyidagilardan  iborat  bo’lishi 
kerak: 
  Erkin  iqtisodiy  zona  hududida  joylashgan  korxona,  birlashma  tashkilotlari  va  u  hududda 
yashaydigan  kishilardan  tushadigan  soliqlar; 
  Bojxona  yig’imlari,  mustaqil  tadbirkorlik  faoliyatidan  tushadigan  tushumlar; 
  Homiylik  mablag’lari; 
  Erkin  iqtisodiy  zona  ehtiyojlariga  uzoq  muddatli  kredit  shaklida  beriladigan  davlat 
byudjeti  mablag’lari   
3.  Erkin  iqtisodiy  zona  davlat  tomonidan  beriladigan  subsidiyalarsiz,  dotatsiyalarsiz 
faoliyat  ko’rsatishlari  kerak. 
4.  Erkin  iqtisodiy  zona  hududidan  yig’ilgan  barcha  soliqlar  va  byudjetga  to’lovlarni 
hududiy  boshqarmalar  ixtiyorida  qoldirish  lozim. 
 
Respublikada  birinchi  erkin  iqtisodiy  zona  Navoiy  EIIZ  O’zbekiston  Respublikasi 
Prezidentining  2008  yil  2  dekabrdagi  PF-4059  Farmoniga  muvofiq  tashkil  etilgan.  Navoiy  EIIZ 
yaratilishi 
kontseptsiyasi 
quyidagi 
4 
tarkibiy 
markazlarning 
o’zaro  mantiqiy  bog’likligi 
asoslangan: 
- sanoat; 
- logistika; 
- innovatsiya; 
- turistik,  madaniy  rekreatsion. 

---

 
154 
Navoiy  EIIZning  yaratilish  asoslari: 
- qulay  geografik  joylashuv; 
- energetik  resurslar  bilan  ta’minlanganlik; 
- yetarli  xom  ashyo  bazasi; 
- rivojlangan  sanoat  bazasi;   
- kadrlar  salohiyati. 
Ishlab  chiqarishning  quyidagi  asosiy  yo’nalishlari  mavjud:    - 
elektrotexnika  maxsulotlari; 
- aniq  mashinasozlik  va  avtomobilь  ehtiyot  qismlari; 
- farmatsevtika  sanoati  va tibbiyot  mahsulotlari; 
- oziq-ovqatni  qayta  ishlash  va qadoqlash; 
- plastik  mahsulotlar  va polimerlar. 
Hozirgi  vaqtda  yuqorida  sanab  o’tilgan  korxonalarga  43,73  mln  dollardan  ziyod 
investitsiya  kiritilgan  397 ta yangi  ish  o’rinlari  yaratilishi  ko’zda tutilgan.