O'zbеkiston respublik

O'ZBЕKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA
KOMMUNIKATSIYALARINI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI

MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI
TOSHKЕNT AXBOROT TЕXNOLOGIYALARI UNIVЕRSITЕTI
Axborot texnologiyalari kafedrasi

MA’LUMOTLAR BAZASI

Mavzu: Rеlyatsion hisoblash.


Bajardi: Abdimannonov Asrorbek
Tekshirdi: Xo’jakulov Toshtemir

Toshkent- 2022
Mavzu: Rеlyatsion hisoblash.
Reja.
1.Malumotlar bazasi nima.
2.Relyatsion hisoblash.
3.Xulosa.
Biz birinchi navbatda ma’lumotlar bazsi nima ekanligini tushunishimiz kerak. Ma’lumotlar bazasi ma`lumotlarni shunday o`zaro bog`lanishi tushiniladiki, u mashina xotirasida saqlanib, maxsus ma`lumotlar bazasini boshqarish tizimi dasturtiy vositasi yo`rdamida to`ldirilishi, o`zgartirilishi va takomillashtirilishi mumkin. Malumotar bazasidagi ma’lumotarni o’zgartirish asosiy takomillashtrish uchun relyatsion hisoblashdan foydalanishimiz mumkun.
Ma’umotlar bazasini jadvallar ko’rinishida saqlanayotgan ma’lumotlar deb tasavur qilsak tushinishimiz oson va qulay bo’ladi mashina hotirasida jadval ko’rnishida saqlaymiz bizga ko’rinishi jadval ko’rinishida bo’ladi . Ma’limotimizni oson izlash kerakli vaqtda oson topib o’zgartirish kiritish uchun. Bizdagi ma’lumotlar (jadvallar) ustida xar hil amallar bajarish mumkun.
1.To‘plamlarni birlashtirish, kesishuv, ayirma, dekart ko‘paytmalari kiradi
2. Maxsus relyatsion amallar, ularga: proeksiya, birlashtirish, ajratish (tanlab olish) amallari kiradi.
Munosabatlar ustida amallar bajarishni ikki guruhga ajratamiz . Bularga
quydagilar kiradi
Relyatsion algebra tillari.
Relyatsion hisoblash tillari.
Birlashtirish
R va S munosabatlarni birlashtirish RUS ko'rinishida berilib, bu amalni natijasi R munosabatga tegishli bo'lgan yoki S munosabatga tegishli bo'lgan yoki ikkalasiga ham tegishli bo'lgan kortejlar to'plamidir. Bu amallarni bajarayotganda bir hil tartibda bo'lishi kerak. Natijani tartibi ham operandlar tartibiga teng bo'ladi
Ayirma
R va S munosabatlarni ayirmasi R-S ko'rinishida yoziladi va undagi kortejlar to'plami R munosabatga tegishli, lekin S munosabatga tegishli bo'lmagan kortejlardir. Bu amalni bajarganda ham operandlarni tartibi bir hil bo'lishi kerak.
Dekart ko’paytma
Bizda R va S munosabat berilgan bo'lsin. R munosabatni tartibi R-R va S munosabatniki S-q ga teng bo'lsin. Unda dekart ko'paytma R*S ko'rinishida yozilib, uning natijasi uzunligi R+q ga teng bo'lgan kortejlar to'plamidan iborat bo'lib, bu kortejlarni birinchi R komponentasi R kortejga teng bo'ladi, qolgan q komponentasi S kortejga teng bo'ladi.
Ma’lumot modelini rivojlanish konsepsiyasi 5 ta bosqichni ko‘rsatishi mumkin:
60- yillarning 2 – yarmida, bunda asosan ierarxik modellarga e’tibor berilgan;
70- yillarni 1 – yarmi, tarmoqli modellar;
70- yillarning 2 – yarmi, relyatsion modellar;
80- yillarning 1 – yarmi, semantik modellar;
80- yillarning 2 – yarmi, ob’ektga mo‘ljallangan sistema.
90-20xx – Strukturalangan va strukturalanmagan MB